LÞch sö ViÖt Nam Kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh x©m lîc Kh¸ng chiÕn cña nhµ Hå Nhµ Hå thay thÕ nhµ TrÇn, ®Êt níc vÉn gÆp khã kh¨n, l¹i thªm nhiÒu n¨m mÊt mïa. NÆng nÒ nhÊt lµ n¹n ®ãi n¨m 1405, triÒu ®×nh ph¶i sai c¸c quan phñ huyÖn b¾t nhµ giµu b¸n thãc g¹o cho d©n. §êi sèng cña nh©n d©n v« cïng c¬ cùc. Trong lóc ®ã, nhµ Minh gÊp rót chuÈn bÞ cuéc chiÕn tranh x©m lîc níc ta. Nhµ Minh lµ mét triÒu ®¹i phong kiÕn Trung Quèc do Chu Nguyªn Ch¬ng thµnh lËp n¨m 1368. Lóc ®Çu Chu Nguyªn Ch¬ng ho¹t ®éng ë vïng §«ng Ng«, tù xng lµ Ng« V¬ng nªn nh©n d©n ta thêi bÊy giê gäi qu©n Minh lµ qu©n Ng«. ThÊy tríc ©m mu cña ®Þch, Hå Quý Ly tuyÓn thªm binh lÝnh, ®óc vò khÝ, ®ãng chiÕn thuyÒn vµ ®Æc biÖt x©y dùng mét phßng tuyÕn tõ bê nam s«ng §µ däc theo s«ng Hång, nèi víi s«ng Th¸i B×nh ®Õn Lôc §Çu. Cuèi n¨m 1406, h¬n hai m¬i v¹n qu©n Minh vµ hµng chôc v¹n d©n phu do viªn tíng Tr¬ng Phô cÇm ®Çu, trµn vµo níc ta. Sau vµi trËn ®¸nh nhá, qu©n nhµ Hå lui vÒ cè thñ thµnh §a Bang (Ba V×, Hµ T©y) gi÷a phßng tuyÕn s«ng Hång b¶o vÖ §«ng §« (Hµ Néi). Th¸ng 1 n¨m 1407, cø ®iÓm §a Bang mÊt, phßng tuyÕn s«ng Hång bÞ ph¸ vì. Qu©n nhµ Hå ph¶i bá §«ng §« lui vÒ Thanh Hãa tæ chøc ph¶n c«ng, nhng ®Òu bÞ thÊt b¹i. Hå Quý Ly vµ nhiÒu quan l¹i ch¹y vÒ NghÖ An. Cuèi th¸ng 6 n¨m 1407, cha con Hå Quý Ly bÞ b¾t ë cöa biÓn Kú La (Cöa Nhîng, Hµ TÜnh). Cuéc kh¸ng chiÕn cña nhµ Hå thÊt b¹i. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ nhµ Hå ®· tiÕn hµnh kh¸ng chiÕn ®¬n ®éc, kh«ng ®oµn kÕt ®îc toµn d©n cïng ®¸nh giÆc, l¹i bÞ nh©n d©n xa rêi, o¸n ghÐt. §óng nh tíng quèc Hå Nguyªn Trõng, con trai c¶ cña Hå Quý Lý, ®· nãi tríc triÒu ®×nh: "T«i kh«ng sî ®¸nh, chØ sî lßng d©n kh«ng theo". ¸ch thèng trÞ cña nhµ Minh Sau khi ®¸nh b¹i nhµ Hå, giÆc Minh x©y dùng bé m¸y thèng trÞ trªn kh¾p níc ta. Chóng ®æi níc ta thµnh quËn Giao ChØ, coi nh ®Êt ®ai cña Trung Quèc. Chóng thµnh lËp chÝnh quyÒn, dùng ®ån lòy tõ quËn ®Õn c¸c phñ huyÖn nh»m bãc lét vµ ®µn ¸p nh©n d©n ta. Gi÷a n¨m 1407, giÆc Minh ®· v¬ vÐt cña ta h¬n hai v¹n voi ngùa, tr©u vµ ngãt mét v¹n thuyÒn lín. Qu©n giÆc ®Õn ®©u còng giÕt h¹i nh÷ng ngêi yªu níc, triÖt h¹ nhiÒu lµng xãm, hßng dËp t¾t ngän löa ®Êu tranh cña nh©n d©n ta. Bän cíp níc ®Æt ra hµng tr¨m thø thuÕ nÆng nÒ, t¨ng thuÕ ruéng ®Êt lªn gÊp ba. Chóng l¹i b¾t c¶ phô n÷, trÎ em, thÇy thuèc, thî giái mang vÒ Trung Quèc. Bän x©m lîc cßn cìng bøc d©n ta ph¶i tõ bá c¶ phong tôc tËp qu¸n l©u ®êi ®Ó sèng rËp khu«n theo kiÓu ngêi Minh. Chóng thiªu hñy phÇn lín s¸ch vë vµ mang vÒ Trung Quèc nhiÒu s¸ch cã gi¸ trÞ. Chóng ph¸ ho¹i nhiÒu c«ng tr×nh v¨n hãa nh l¨ng, miÕu, ®Òn, chïa, chu«ng Quy §iÒn, v¹c Phæ Minh. Nh÷ng viÖc lµm trªn nh»m b¾t nh©n d©n ta c¾t ®øt víi mäi truyÒn thèng tèt ®Ñp cña tæ tiªn. MÆt kh¸c, qu©n Minh l¹i h¹n chÕ viÖc häc hµnh, b¾t thÇy gi¸o bá trêng häc, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngu d©n. Chóng ®µo t¹o nhiÒu thÇy bãi, thÇy cóng, thÇy phï thñy truyÒn b¸ mª tÝn dÞ ®oan. Khëi nghÜa cña quý téc TrÇn Sau khi chiÕm ®îc níc ta, giÆc Minh lïng b¾t con ch¸u nhµ TrÇn. TrÇn Ngçi (TrÇn Quü) con vua TrÇn NghÖ T«ng ch¹y vÒ Yªn M« (Ninh B×nh). Mét ngêi yªu níc lµ TrÇn TriÖu C¬ ®ãn TrÇn Ngçi lËp lµm minh chñ. Th¸ng 11 n¨m 1407, TrÇn Ngçi xng lµm hoµng ®Õ Gi¶n §Þnh. §Çu n¨m sau, nghÜa qu©n TrÇn Ngçi kÐo vµo NghÖ An tËp hîp lùc lîng, x©y dùng c¨n cø. §Æng TÊt ë T©n B×nh (Qu¶ng B×nh, b¾c Qu¶ng TrÞ) vµ NguyÔn C¶nh Ch©n ë Th¨ng Hoa (Qu¶ng Nam) næi lªn hëng øng, gia nhËp nghÜa qu©n. N¨m sau, TrÇn Ngçi tõ NghÖ An tiÕn ra Thanh Hãa. NghÜa qu©n më nhiÒu ®ît tiÕn c«ng ra Hµm Tö (Hng Yªn). Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nghÜa qu©n ®· ®Èy qu©n Minh vµo thÕ bÞ ®éng, kh«ng ®ñ søc chèng ®ì. Chóng ph¶i cÇu cøu viÖn binh. Cuèi n¨m 1408, viÖn binh ®Þch tõ V©n Nam (Trung Quèc) kÐo sang phèi hîp víi qu©n §«ng Quan tiÕn ®¸nh nghÜa qu©n ë B« C« (Nam §Þnh). Qu©n ta ph¶n c«ng quyÕt liÖt, chÝnh b¶n th©n TrÇn Ngçi tù m×nh ®¸nh trèng trËn, ®éng viªn qu©n sÜ. TrËn nµy qu©n ta ®¹i th¾ng. Sau thÊt b¹i B« C«, qu©n Minh rót vÒ §«ng Quan (Hµ Néi) cè thñ. Nhng néi bé nghÜa qu©n l¹i nghi ngê lÉn nhau. TrÇn Ngçi giÕt h¹i c¸c tíng §Æng TÊt, NguyÔn C¶nh Ch©n khiÕn cho cuéc khëi nghÜa bÞ tan r·. Tríc c¸i chÕt oan uæng cña §Æng TÊt vµ NguyÔn C¶nh Ch©n, hai ngêi con lµ §Æng Dung vµ NguyÔn C¶nh DÞ cïng víi nhiÒu nghÜa qu©n bá TrÇn Ngçi vµo NghÖ An t×m TrÇn Quý Kho¸ng (ch¸u vua TrÇn NghÖ T«ng) lËp lµm minh chñ. Th¸ng 4 n¨m 1409, Quý Kho¸ng lªn ng«i vua lÊy hiÖu lµ Trïng Quang. Ngay sau ®ã, nghÜa qu©n TrÇn Quý Kho¸ng ®· më réng ph¹m vi kiÓm so¸t tõ Thanh Hãa vµo ®Õn Th¨ng Hoa. Lùc lîng lín m¹nh, nghÜa qu©n tiÕn ra ®Õn H¹ Hång (H¶i D¬ng). Nhµ Minh mét lÇn n÷a ®iÒu binh sang níc ta. LÇn nµy, chóng l¹i cö viªn tíng giµ Tr¬ng Phô nham hiÓm, tµn b¹o chØ huy. V× t¬ng quan lùc lîng qu¸ chªnh lÖch, bÊt lîi cho ta, nghÜa qu©n ph¶i bá ®ång b»ng s«ng Hång rót vµo Thanh Hãa. Gi÷a n¨m 1411, qu©n giÆc ®îc t¨ng thªm viÖn binh ®¸nh vµo Thanh Hãa. NghÜa qu©n ph¶i rót vµo ThuËn Hãa. Th¸ng 8 n¨m 1413, qu©n giÆc ®¸nh vµo ThuËn Hãa. NghÜa qu©n chÆn ®Þch ë ¸i Tö (Qu¶ng TrÞ) chiÕn ®Êu hÕt søc m×nh. Sau trËn nµy, lùc lîng cña TrÇn Quý Kho¸ng suy yÕu dÇn. §Çu n¨m 1414, TrÇn Quý Kho¸ng, §Æng Dung, NguyÔn C¶nh DÞ lÇn lît bÞ b¾t. Tíng giÆc hÕt søc dô dç nhng c¸c thñ lÜnh kh«ng chÞu ®Çu hµng: NguyÔn C¶nh DÞ, khi bÞ b¾t, m¾ng vµo mÆt Tr¬ng Phô" chÝnh ta muèn giÕt mµy", §Æng Dung tríc khi chÕt cßn lµm bµi th¬ "C¶m hoµi" thÓ hiÖn lßng uÊt giËn v× cha tr¶ xong nî níc. C¸c phong trµo yªu níc tõ n¨m 1407 ®Õn n¨m 1417 tuy cã lóc m¹nh mÏ, quyÕt liÖt nhng lÇn lît bÞ thÊt b¹i v× ho¹t ®éng rêi r¹c. Qu©n Minh ®· lîi dông nhîc ®iÓm trªn mµ ®µn ¸p hÕt cuéc khëi nghÜa nµy ®Õn cuéc khëi nghÜa kh¸c. |
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang