LÞch sö ViÖt Nam Níc ViÖt tõ sau Trng V¬ng I. ¸ch thèng trÞ cña c¸c triÒu ®¹i Trung Quèc Sau thÊt b¹i cña Trng V¬ng, níc ta l¹i bÞ c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn Trung Quèc ®« hé. Nhµ H¸n biÕn níc ta thµnh nh÷ng quËn huyÖn cña Trung Quèc vµ tæ chøc bé m¸y cai trÞ. C¸c quËn huyÖn nµy cßn bÞ chia ra nhËp vµo nhiÒu lÇn, song nh×n chung miÒn ®Êt ¢u L¹c cò gäi lµ Ch©u Giao vÉn gåm cã 3 quËn lµ Giao ChØ, Cöu Ch©n, NhËt Nam, kho¶ng 50 huyÖn. §øng ®Çu ch©u vÉn lµ chøc thø sö tõ Trung Quèc cö sang. Thø sö cã quyÒn c¾t ®Æt quan l¹i, ®iÒu ®éng qu©n lÝnh ë trong ch©u. ë mçi quËn cã chøc th¸i thó vµ nh÷ng chøc quan kh¸c gióp viÖc, còng lµ ngêi H¸n. Bªn díi quËn lµ c¸c huyÖn. ChÕ ®é l¹c tíng cha truyÒn con nèi cña ngêi ViÖt ë cÊp huyÖn bÞ b·i bá. Thay cho c¸c l¹c tíng ngêi ViÖt lµ nh÷ng tªn huyÖn lÖnh (quan huyÖn) ngêi H¸n. HuyÖn lÖnh ®· cho x©y thµnh lòy vµ ®ãng qu©n ë huyÖn lþ. ChÝnh quyÒn ®« hé cßn ra søc söa sang, lµm thªm ®êng s¸ nèi liÒn c¸c quËn lþ; huyÖn lþ víi Long Biªn (B¾c Ninh) lµ n¬i tËp trung c¸c c¬ quan cai trÞ vµ tËp trung qu©n lÝnh. LuËt cò cña ngêi ViÖt bÞ b·i bá. D©n ta buéc ph¶i theo luËt H¸n. ChÝnh quyÒn ®« hé còng r¸o riÕt ®Èy m¹nh viÖc di d©n H¸n ®Õn ë lÉn víi d©n ta, b¾t ngêi ViÖt söa ®æi phong tôc, tËp qu¸n sèng nh ngêi H¸n. Chóng cßn b¾t d©n ta häc ch÷ H¸n vµ tiÕng H¸n ®Ó truyÒn b¸ c¸c t tëng "thÇn phôc thiªn tö", "quy phôc thiªn triÒu". Nh©n d©n ta bÞ ®Ì nÐn, chÌn Ðp, bãc lét nÆng nÒ. S¶n xuÊt, v¨n hãa, x· héi bÞ k×m h·m nghiªm träng. MÊt níc lµ ®iÒu ®au khæ nhÊt trong mäi ®iÒu ®au khæ. Song kh«ng chÞu khuÊt phôc, nh©n d©n ta kh«ng ngõng ®Êu tranh ®Ó duy tr× cuéc sèng, ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa vµ giµnh l¹i quyÒn ®éc lËp. II. Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ níc ta c¸c thÕ kû 1 - 6 1. C«ng cô s¾t vµ nghÒ n«ng Tõ thêi An D¬ng V¬ng, tæ tiªn ta ®· n¾m ®îc kü thuËt rÌn ®óc s¾t, song ®å s¾t lóc bÊy giê cßn t¬ng ®èi hiÕm. ChiÕm ®îc níc ta, chÝnh quyÒn ®« hé ®· ®Æt ra c¸c chøc quan ®Ó kiÓm so¸t g¾t gao viÖc khai th¸c, chÕ t¹o vµ mua b¸n ®å s¾t. Chóng n¾m ®éc quyÒn vÒ s¾t. MÆc dÇu vËy, nh©n d©n ta vÉn rÌn ®óc ®îc nhiÒu c«ng cô, vò khÝ vµ ®å dïng b»ng s¾t. Trong c¸c mé cæ thuéc thêi kú nµy cã rÊt Ýt vò khÝ b»ng ®ång, c«ng cô b»ng ®ång th× hÇu nh kh«ng cã. Nh vËy, chñ yÕu c«ng cô vµ vò khÝ ®îc chÕ t¹o b»ng s¾t. C«ng cô cã r×u, mai, cuèc, dao... Vò khÝ cã kiÕm, gi¸o, kÝch. C¶ ®Õn nh÷ng ®å dïng trong nhµ nh kiÒng, ®Ìn, ®Ønh còng ®îc lµm b»ng s¾t. Cùa gµ chäi còng ®îc bÞt s¾t. Cïng víi viÖc sö dông réng r·i c«ng cô s¶n xuÊt b»ng s¾t, kü thuËt dïng tr©u bß lµm søc kÐo còng ®îc ¸p dông phæ biÕn. Nhê thÕ mµ diÖn tÝch ®Êt trång trät ®îc më réng, c«ng tr×nh thñy lîi ph¸t triÓn. Däc nh÷ng con s«ng lín nh s«ng Hång, s«ng M·, ®· cã ®ª ®Ó phßng lò lôt. NhiÒu kªnh, ngßi, m¬ng m¸ng ®îc ®µo thªm vµ n¹o vÐt l¹i. Tæ tiªn ta còng ®· biÕt dïng nhiÒu lo¹i ph©n bãn lµm cho ruéng vên thªm xanh tèt. Tr¶i qua nhiÒu vô lµm mïa, n¾m v÷ng thêi tiÕt vµ c©y trång, nh©n d©n ta ®· trång ®îc hai vô lóa trong mét n¨m. N¨ng suÊt lóa cña ta vµo lo¹i cao ë §«ng - Nam ¸ lóc bÊy giê. Ngoµi lóa, nh©n d©n ta cßn trång khoai, ®Ëu vµ c¸c lo¹i c©y cã cñ kh¸c. Bªn c¹nh c©y l¬ng thùc lµ c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp. C©y lÊy sîi ®Ó dÖt lµm ®å mÆc cã b«ng, ®ay, gai. §Æc biÖt, cßn cã c©y d©u ®Ó nu«i t»m, ¬m t¬, dÖt lôa. C©y mÝa ®îc trång ®Ó Ðp níc lÊy mËt, lµm ®êng. MÝa Giao ChØ næi tiÕng "gèc ngän b»ng nhau" vÞ ngät, th¬m, m¸t. C©y tre trång ®Ó lµm nhµ, ®an thuyÒn, lµm c¸c ®å dïng trong nhµ. Trong vên th× trång rau, cµ vµ c©y ¨n qu¶: v¶i, nh·n, chuèi, dõa, sÊu, tr¸m... Hå ao th× nu«i c¸, th¶ bÌ rau muèng, th¶ sen. Ngoµi tr©u bß, lîn gµ, dª, chã, vÞt, ngçng..., nh©n d©n ta cßn nu«i thªm nhiÒu ngùa vµ voi ®Ó lÊy søc kÐo vµ dïng trong chiÕn trËn. 2. C¸c nghÒ thñ c«ng vµ bu«n b¸n Bªn nghÒ khai quÆng má vµ rÌn ®óc ®ång s¾t ®· nãi ë trªn, nhiÒu nghÒ thñ c«ng kh¸c vèn cã tõ tríc cña ta nh nghÒ lµm ®å gèm, nghÒ dÖt ®Òu ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Nh÷ng ngêi lµm nghÒ gèm ®· lµm ra c¸c lo¹i ®å dïng trong nhµ tõ nåi, vß, b×nh, b¸t, ®Üa ®Õn m©m, xanh, châ, ®Ìn...; cã lo¹i gèm thêng cã lo¹i tr¸ng men, nöa sµnh nöa sø. G¹ch ngãi còng cã nhiÒu thø: g¹ch thêng, g¹ch h×nh mói bëi ®Ó x©y vßm cuèn; ngãi cã ngãi b¶n, ngãi èng... Bªn c¸c lo¹i v¶i b«ng, v¶i gai, v¶i ®ay, cã v¶i t¬ tre, t¬ chuèi. §Æc biÖt, v¶i c¸t b¸ lo¹i mÞn tho¸ng vµ lôa t¬ t»m võa ®Ñp võa bÒn lµ nh÷ng mÆt hµng rÊt ®îc a chuéng. Qua bu«n b¸n vµ trao ®æi v¨n hãa víi níc ngoµi, nh©n d©n ta còng tiÕp thu ®îc kü thuËt míi vµ ph¸t triÓn thªm mét sè ngµnh nghÒ kh¸c nh nghÒ lµm giÊy, nghÒ thæi thñy tinh, nghÒ lµm ®å trang søc b»ng vµng b¹c. Häc c¸ch lµm giÊy cña Trung Quèc, nh©n d©n ta ®· dïng nhiÒu thø vá c©y ®Ó lµm giÊy (giÊy dã, giÊy r¬m...). §Æc biÖt, giÊy mËt h¬ng lµm b»ng vá, l¸ c©y trÇm h¬ng, rÊt th¬m vµ bÒn, mÇu tr¾ng cã v©n rÊt ®Ñp. Cuèi thÕ kû 3, l¸i bu«n La M· ®· mua 3 v¹n tê giÊy nµy ®Ó d©ng vua La M· v× ch©u ¢u lóc nµy cha biÕt lµm giÊy. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nghÒ n«ng vµ c¸c nghÒ thñ c«ng, viÖc bu«n b¸n ë trong níc vµ ngoµi níc còng ph¸t triÓn. Mét sè n«ng phÈm vµ s¶n phÈm thñ c«ng kh«ng bÞ sung lµm ®å cèng ®îc ®em trao ®æi ë c¸c chî ®Þa ph¬ng. M¹ng líi giao th«ng chuyªn chë lµ c¸c dßng s«ng, c¸c ®êng ®i ven ®ª, qua lµng... Bªn c¸c chî quª cã c¸c chî huyÖn, chî quËn, chî ch©u. T¹i mét vµi n¬i tËp trung d©n c nh Luy L©u, Long Biªn ®· cã nhiÒu ngêi níc ngoµi ®Õn bu«n b¸n. Ngoµi ngêi H¸n cã ngêi Ên §é, ngêi Java. Hµng mua vµo cã ®å sø, thuèc b¾c. Hµng b¸n ra chñ yÕu cã l©m thæ s¶n vµ c¸c ®å thñ c«ng, mü nghÖt. ViÖc mua b¸n n« t× còng thÞnh hµnh. Quan l¹i Trung Quèc n¾m ®éc quyÒn ngo¹i th¬ng. Chóng cÊm nh©n d©n ta bu«n b¸n trùc tiÕp víi l¸i bu«n níc ngoµi. §èi víi thuyÒn bu«n c¸c níc, chóng ®¸nh thuÕ h¹ neo rÊt nÆng, b¾t më tiÖc, vÐt hµng, mua rÎ... Tuy nhiªn, viÖc trao ®æi bu«n b¸n víi níc ngoµi vÉn cã t¸c dông kÝch thÝch nhÊt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ vµ v¨n hãa níc ta. III. X· héi vµ v¨n hãa níc ta c¸c thÕ kû 1 - 6 1. Nh÷ng biÕn chuyÓn trong x· héi Tríc khi bÞ phong kiÕn Trung Quèc x©m lîc vµ ®« hé, x· héi ¢u L¹c ®· cã sù ph©n hãa. Trong c¸c thÕ kû 1 - 6 mÆc dï bÞ k×m h·m m¹nh, nh©n d©n ta vÉn tõng bíc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ tuy chËm ch¹p vÉn kÐo theo nh÷ng biÕn chuyÓn trong x· héi níc ta. Tõ khi bÞ ®« hé, toµn bé ruéng ®Êt cña c¸c lµng x· bÞ coi lµ thuéc quyÒn së h÷u cña chÝnh quyÒn ®« hé. §«ng ®¶o n«ng d©n cµy cÊy ruéng cña lµng x· ph¶i nép t«, ®ãng thuÕ, ph¶i ®i lao dÞch phôc vô chÝnh quyÒn. Cïng víi viÖc bãc lét n«ng d©n, chÝnh quyÒn ®« hé cßn chiÕm ruéng ®Êt cña lµng x· vµ b¾t d©n ta khai khÈn thªm ruéng hoang, lËp ra c¸c ®ån ®iÒn. Bé phËn n«ng d©n cµy cÊy ruéng ®ån ®iÒn cña nhµ níc bÞ trãi buéc vµo ®ån ®iÒn, trë thµnh n«ng n« ®ån ®iÒn. Bän quan l¹i còng chiÕm riªng ruéng ®Êt lËp ra c¸c trang tr¹i. N«ng d©n cµy cÊy ruéng ®Êt trang tr¹i nµy trë thµnh n«ng d©n lÖ thuéc. Hä ph¶i nép t«, ®i phu, phôc dÞch, ®i lÝnh cho chñ. Nh vËy, trong x· héi, bªn c¹nh n«ng d©n chiÕm ®a sè, cßn mét sè Ýt ngêi cã quyÒn thÕ, thu t« vµ hëng lao dÞch cña c¸c tÇng líp n«ng d©n. §ã lµ tÇng líp quan l¹i ®Þa chñ lín ngêi H¸n. Hä lµ nh÷ng ngêi ®· chiÕm ®o¹t nhiÒu ruéng ®Êt cña n«ng d©n c¸c lµng xãm, lËp ra c¸c trang tr¹i riªng. Bªn c¹nh tÇng líp quan l¹i ®Þa chñ lín ngêi H¸n lµ tÇng líp hµo trëng ®Þa ph¬ng ngêi ViÖt. Hä lµ nh÷ng ngêi giµu cã, cã thÕ lùc ë c¸c vïng. Song nh×n chung hä còng bÞ chÝnh quyÒn ®« hé chÌn Ðp, khinh rÎ. V× thÕ, hä sÏ lµ nh÷ng ngêi ®øng ra l·nh ®¹o nh©n d©n ta ®¸nh ®uæi bän ®« hé, giµnh l¹i quyÒn ®éc lËp. 2. TiÕng ViÖt, nghÖ thuËt vµ nÕp sèng cña nh©n d©n Víi viÖc më nhiÒu trêng häc ë c¸c huyÖn, tiÕng H¸n vµ ch÷ H¸n ®îc ®a vµo níc ta mét c¸ch å ¹t. Nh÷ng t tëng cña ®¹o Nho vµ nh÷ng luËt lÖ, phong tôc tËp qu¸n cña ngêi H¸n còng ®îc truyÒn vµo níc ta. Song chØ mét sè ngêi thuéc tÇng líp trªn sèng ë c¸c huyÖn lþ ®i häc vµ chÞu ¶nh hëng. Nh©n d©n lao ®éng ë c¸c lµng x· níc ta vÉn nãi tiÕng nãi cña tæ tiªn. Tr¶i qua nhiÒu thÕ kû tiÕp xóc, giao dÞch víi ngêi H¸n sang lµm ¨n sinh sèng ë níc ta, nh©n d©n ta ®· sö dông nh÷ng tõ ng÷ H¸n. Nhng víi c¸ch dïng, c¸ch ®äc cña m×nh, tæ tiªn ta ®· biÕn nhiÒu tõ H¸n thµnh tõ ViÖt, t¹o thµnh tõ míi (ta gäi lµ tõ "H¸n ViÖt") lµm cho tiÕng nãi cña m×nh thªm phong phó. Nh©n d©n ta còng biÕt chän läc tinh hoa cña nghÖ thuËt Trung Quèc vµ Ên §é, nh÷ng nÒn nghÖ thuËt ®· ®¹t tíi tr×nh ®é cao vµ cã ¶nh hëng ë ch©u ¸ lóc bÊy giê. MÆc dï chÝnh quyÒn ®« hé cè søc ®a vµo x· héi níc ta nh÷ng lÔ gi¸o vµ phong tôc cña ngêi H¸n, ®«ng ®¶o nh©n d©n c¸c lµng x· vÉn sèng theo nÕp sèng riªng cña m×nh, víi nh÷ng phong tôc cæ truyÒn nh x¨m m×nh, nhuém r¨ng ¨n trÇu, gi· b¸nh dÇy, gãi b¸nh chng. Mét trong nh÷ng phong tôc ®Æc s¾c ®îc gi÷ v÷ng lµ tôc sö dông trèng ®ång. Trèng ®óc xong, c¶ lµng ®îc mêi dù lÔ mõng. Ngêi ®îc vinh dù ®¸nh trèng ®Çu tiªn lµ mét phô n÷ trong lµng, trong khi lÔ gi¸o phong kiÕn träng nam khinh n÷ ®îc bän ®« hé ra søc truyÒn b¸. BÊt chÊp sù ng¨n chÆn, cÊm ®o¸n cña bän quan l¹i cai trÞ, nh©n d©n ta vÉn tá lßng sïng kÝnh, biÕt ¬n nh÷ng ngêi cã c«ng víi níc, víi d©n. §Òn thê Hïng V¬ng, Hai Bµ Trng, Bµ TriÖu... ®îc d©n ta x©y dùng ë nhiÒu n¬i. Tõ thÕ kû 1, ®¹o PhËt vµ ®¹o L·o còng ®îc truyÒn vµo níc ta ngµy mét nhiÒu. ChÝnh quyÒn ®« hé muèn lîi dông c¸c t«n gi¸o ®Ó n« dÞch, ®µn ¸p tinh thÇn ®Êu tranh cña nh©n d©n ta. Song nh©n d©n ta vèn cã lßng khoan dung, ®ïm bäc nhau, kh«ng v× t«n gi¸o kh¸c nhau mµ sinh chia rÏ, thï ghÐt lÉn nhau. |
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang