T liÖu tham kh¶o Thêi ®¹i nguyªn thñy trªn ®Êt ViÖt Nam I. Nh÷ng dÊu vÕt ®Çu tiªn cña con ngêi trªn ®Êt ViÖt Nam Trªn ®Êt níc ViÖt Nam ®· t×m thÊy nhiÒu dÊu vÕt cña ngêi Vîn gÇn gièng víi ngêi Vîn B¾c Kinh c¸ch ngµy nay kho¶ng nöa triÖu n¨m cïng víi nh÷ng c«ng cô lao ®éng cña hä. Trong c¸c hang ThÈm Khuyªn, ThÈm Hai (L¹ng S¬n), ThÈm åm (NghÖ An), hang Hïm (Yªn B¸i), c¸c nhµ Kh¶o cæ häc, D©n téc häc ®· t×m thÊy mét sè r¨ng ngêi vîn n»m trong líp trÇm tÝch mÇu ®á, chøa x¬ng cèt c¸c ®éng vËt thêi C¸nh t©n. Nh÷ng chiÕc r¨ng t×m thÊy trong c¸c hang ®¸ nãi trªn cã ®Æc ®iÓm cña r¨ng ngêi, l¹i cã c¶ ®Æc ®iÓm cña r¨ng vîn. R¶i r¸c ë c¸c ®Þa ph¬ng trong c¶ ba miÒn b¾c, trung, nam, c¸c nhµ kh¶o cæ ®· t×m thÊy nhiÒu c«ng cô lao ®éng cña ngêi Vîn. Nh÷ng c«ng cô ®ã lµm b»ng ®¸ cã ghÌ ®Ïo nh ë Hµng Gßn (c¸ch thÞ trÊn Xu©n Léc chõng 7.000 m, thuéc tØnh §ång Nai), ë An Léc (Léc Ninh, B×nh Phíc), v.v... II. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña x· héi nguyªn thñy ë ViÖt Nam: Tõ S¬n Vi ®Õn Phïng Nguyªn 1. Sù xuÊt hiÖn ngêi hiÖn ®¹i (ngêi kh«n ngoan) - chñ nh©n cña V¨n hãa S¬n Vi. (1) Vµo cuèi thêi ®¹i ®å ®¸ cò, trªn mét vïng réng lín cña ViÖt Nam, cã nhiÒu bé l¹c s¨n b¾n, h¸i lîm ®Ó sinh sèng. Hä c tró trong c¸c hang ®éng, m¸i ®¸, ngoµi trêi, ven bê c¸c con s«ng, suèi. C¸c di tÝch cña c¸c bé l¹c thêi nµy ®îc c¸c nhµ kh¶o cæ gäi b»ng mét tªn chung lµ v¨n hãa S¬n Vi. DÊu tÝch cña v¨n hãa S¬n Vi t×m thÊy ë nhiÒu n¬i trªn ®Êt níc ta tõ S¬n La, Lai Ch©u, Lµo Cai, Phó Thä, B¾c Ninh, B¾c Giang ®Õn Thanh Hãa, NghÖ An, Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ. Sù xuÊt hiÖn cña ngêi hiÖn ®¹i S¬n Vi ®¸nh dÊu sù chuyÓn biÕn trong tæ chøc x· héi, c¸c thÞ téc vµ bé l¹c ra ®êi. 2. C d©n n«ng nghiÖp s¬ khai - Chñ nh©n v¨n hãa Hßa B×nh (2). Chñ nh©n v¨n hãa S¬n Vi, trong qu¸ tr×nh lao ®éng ®· dÇn dÇn c¶i tiÕn c«ng cô vµ bíc sang mét giai ®o¹n míi cao h¬n - V¨n hãa Hßa B×nh. C d©n v¨n hãa Hßa B×nh ®· më réng ®Þa bµn c tró ®Õn nhiÒu khu vùc, tõ vïng nói rõng T©y B¾c (Hßa B×nh, S¬n La, Lai Ch©u) ®Õn miÒn trung (Thanh Hãa, NghÖ An, Hµ TÜnh, Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn). C d©n Hßa B×nh thêng sèng ë c¸c khu vùc gÇn cöa hang, m¸i ®¸ gÇn s«ng, suèi vµ ®Þnh c t¬ng ®èi l©u dµi. Cã nh÷ng tÇng v¨n hãa Hßa B×nh dµy tíi 3,7 m víi hµng tr¨m hiÖn vËt. C«ng cô cña c d©n Hßa B×nh ®Òu lµm b»ng ®¸ cuéi, nhng lo¹i h×nh ®· phong phó, ®a d¹ng vµ kü thuËt tiÕn bé h¬n. C¸c hßn ®¸ cuéi ®îc ngêi Hßa B×nh ghÌ ®Ïo réng lªn c¶ mét bªn mÆt. §Æc trng cho c«ng cô Hßa B×nh lµ r×u ng¾n (lo¹i r×u cã bÒ ngang lín h¬n bÒ däc, cã lìi ë mét ®Çu ®îc ghÌ ®Ïo mét mÆt). Ngoµi ra, cßn cã nh÷ng c«ng cô kiÓu Sumatralithe lµ nh÷ng c«ng cô tõ ®¸ cuéi ®îc ghÌ ®Ïo mét mÆt h×nh ®Üa, bÇu dôc, h¹nh nh©n. Theo c¸c nhµ kh¶o cæ häc ViÖt Nam, c d©n Hßa B×nh ®· ph¸t hiÖn ra nghÒ n«ng nguyªn thñy. Nh÷ng dÊu tÝch vÒ mét nÒn n«ng nghiÖp s¬ khai ®· t×m thÊy ë mét sè ®Þa ph¬ng. C¸c di tÝch ë hang Sòng Sµm (3) (Hßa B×nh), ThÈm Kh¬ng (Lai Ch©u) t×m thÊy phÊn hoa (b»ng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch bµo tö phÊn hoa) ë hang Xãm Tr¹i (Hßa B×nh), ph¸t hiÖn ®îc dÊu vÕt nh÷ng h¹t thãc, vá trÊu, h¹t g¹o ch¸y. Nh÷ng b»ng cø nãi trªn, cho thÊy, c d©n Hßa B×nh ®· cã bíc tiÕn râ rÖt, lín lao trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, tuy r»ng, n«ng nghiÖp bÊy giê cßn ë tr¹ng th¸i s¬ khai. Nhng, sù ra ®êi cña n«ng nghiÖp ®· cã ý nghÜa rÊt to lín, ®¸nh dÊu bíc chuyÓn biÕn míi. Cã thÓ nghÜ r»ng, c¸ch ngµy nay kho¶ng h¬n 10.000 n¨m, c d©n ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng c d©n ®Çu tiªn ph¸t minh ra n«ng nghiÖp, vµ ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng trung t©m ph¸t minh n«ng nghiÖp sím nhÊt thÕ giíi. TËp tôc phæ biÕn cña c d©n Hßa B×nh lµ ch«n ngêi chÕt ë n¬i c tró. §©y lµ tËp tôc phæ biÕn cña ngêi thêi nguyªn thñy ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi víi ý nghÜ gi÷a ngêi sèng vµ ngêi chÕt vÉn cã mèi quan hÖ rµng buéc. BÊy giê, cã lÏ ®· nÈy sinh ý niÖm vÒ tÝn ngìng vËt tæ s¬ khai. ë hang §ång Néi (Hßa B×nh) cã nh÷ng h×nh kh¾c mÆt mét con thó vµ 3 mÆt ngêi. Trªn ®Çu 3 ngêi ®Òu cã sõng. ë mét sè hang nh hang Lµng Bon (Thanh Hãa), c¸c hang ë Yªn L¹c, Kim B¶ng ®Òu cã nh÷ng viªn cuéi kh¾c c¸c h×nh l¸ c©y hoÆc cµnh c©y. 3. C¸c bé l¹c B¾c S¬n (4) - chñ nh©n ®Çu tiªn cña v¨n hãa ®¸ mµi vµ gèm. Nèi tiÕp v¨n hãa Hßa B×nh lµ v¨n hãa B¾c S¬n. C¸c bé l¹c chñ nh©n v¨n hãa Hßa B×nh ®· t¹o nªn v¨n hãa B¾c S¬n tõ trong qu¸ tr×nh tiÕn hãa cña hä. C¸c bé l¹c B¾c S¬n sèng r¶i r¸c trong c¸c hang ®éng, m¸i ®¸ vïng nói ®¸ v«i gÇn suèi, s«ng thuéc vïng thîng du c¸c tØnh Hßa B×nh, Ninh B×nh, Thanh Hãa, NghÖ An, Qu¶ng B×nh, dÇn dÇn lan xuèng vïng trung du. C d©n B¾c S¬n kh«ng nh÷ng ph¸t minh ra kü thuËt mµi ®¸, mµ cßn biÕt chÕ t¹o ®å gèm. §©y lµ mét thµnh tùu míi trong lÜnh vùc kü thuËt chÕ t¸c c«ng cô cña ngêi ®¬ng thêi. §êi sèng tinh thÇn cña c d©n B¾c S¬n kh¸ phong phó vµ ®îc n©ng cao h¬n c d©n Hßa B×nh. C d©n B¾c S¬n ®· cã ý niÖm vÒ mét thÕ giíi bªn kia, thÕ giíi cña ngêi ®· chÕt. Mé ngêi chÕt ®Æt ngay n¬i c tró cña ngêi ®ang sèng. C¸ch ch«n ngêi chÕt nh vËy chøng tá ngêi bÊy giê cã ý niÖm gi÷a ngêi ®ang sèng vµ ngêi ®· chÕt vÉn cã mèi quan hÖ víi nhau, ngêi ®· chÕt vÉn cã thÓ vÒ lµm h¹i ngêi ®ang sèng. Mét hiÖn tîng kh¸ phæ biÕn cña c d©n B¾c S¬n, §a Bót, Quúnh V¨n, v.v... lµ ch«n theo ngêi chÕt c«ng cô lao ®éng vµ ®å trang søc. Nh vËy, vµo buæi ®Çu thêi kú ®å ®¸ míi vµ gèm, c¸ch ngµy nay tõ mét v¹n n¨m ®Õn kho¶ng 5.000 n¨m, trªn ph¹m vi l·nh thæ ViÖt Nam ®· cã nhiÒu bé l¹c sinh sèng víi nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ phong phó, ®a d¹ng. Nhng, nh×n chung c¸c bé l¹c thêi v¨n hãa B¾c S¬n ®Òu cã cuéc sèng æn ®Þnh vµ ®Þnh c t¬ng ®èi l©u dµi, cã bíc ph¸t triÓn h¬n c¸c bé l¹c thêi v¨n hãa Hßa B×nh tríc ®ã. 4. "C¸ch m¹ng ®¸ míi" vµ c d©n n«ng nghiÖp trång lóa. Vµo cuèi thêi kú ®¸ míi c¸ch ngµy nay chõng 5 ®Õn 6.000 n¨m, trªn c¬ së ph¸t triÓn cña kü thuËt mµi ®¸, ngêi nguyªn thñy míi thùc sù cã mét bíc tiÕn m¹nh mÏ cã tÝnh "c¸ch m¹ng" trong viÖc c¶i thiÖn cuéc sèng cña m×nh - phÇn lín c¸c bé l¹c ®Òu bíc vµo giai ®o¹n n«ng nghiÖp trång lóa. Vµo thêi kú nµy, con ngêi kh«ng chØ biÕt ghÌ ®Ïo, mµi ®¸ mét mÆt mµ phæ biÕn ®· mµi nh½n c¶ hai mÆt, cßn biÕt khoan, ca ®¸. V× vËy, c«ng cô cã h×nh d¸ng gän, ®Ñp h¬n, cã nhiÒu kiÓu lo¹i thÝch hîp víi tõng c«ng viÖc, tõng vïng kh¸c nhau. Nhê thÕ n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn râ rÖt. C d©n bÊy giê cßn biÕt dïng tre nøa, x¬ng, sõng ®Ó chÕ t¸c c¸c c«ng cô thÝch hîp. Tre nøa dïng lµm cung tªn, tre, gç cßn ®îc sö dông lµm c¸n cuèc, r×u, c¸n dao, v.v... Nh vËy, ®èi víi ngêi nguyªn thñy ViÖt Nam bÊy giê, gç, tre, nøa gi÷ mét vÞ trÝ quan träng trong ®êi sèng. X¬ng vµ sõng ®îc dïng lµm ®ôc, dao nhá, kim kh©u, v.v... Vá èc còng ®îc dïng lµm c¸c n¹o gät. Víi sù tiÕn bé vÒ kü thuËt chÕ t¸c vµ sù phong phó vÒ lo¹i h×nh c«ng cô lao ®éng s¶n xuÊt, nÒn kinh tÕ cña c d©n sèng trªn ®Êt ViÖt Nam bÊy giê ®· cã bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ trªn nhiÒu lÜnh vùc. H¸i lîm, s¨n b¾n vÉn tiÕp tôc tån t¹i nhng kh«ng cßn ®ãng vai trß chñ yÕu trong ®êi sèng cña c¸c bé l¹c bÊy giê. NghÒ ®¸nh c¸ cßn ®îc duy tr× vµ ph¸t triÓn ë c¸c vïng c d©n ven suèi, ven s«ng, ven biÓn. NhiÒu dÊu tÝch vÒ ch× líi, x¬ng c¸, v.v... ®· nãi lªn ®iÒu ®ã. NghÒ n«ng nguyªn thñy ®îc ph¸t minh tõ thêi v¨n hãa Hßa B×nh, tiÕp tôc thêi v¨n hãa B¾c S¬n vµ trë thµnh nghÒ phæ biÕn, chñ ®¹o - nghÒ n«ng trång lóa. Ngêi ta dïng cuèc cã lìi mµi nh½n cã c¸n ®Ó xíi ®Êt sau khi ®· dïng löa ®èt hÕt c©y, lau sËy, hay dïng cuèc xíi ®Êt vµ cuèc cá råi cho níc vµo lµm thèi cá, sau ®ã gieo h¹t. Lóa thuéc lo¹i c©y l¬ng thùc ra ®êi rÊt sím ë ViÖt Nam, ®îc c d©n bÊy giê lÊy lµm nguån l¬ng thùc chÝnh. N«ng nghiÖp nguyªn thñy trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi. §©y thùc sù lµ cuéc c¸ch m¹ng ®¸ míi. NghÒ ch¨n nu«i sóc vËt ra ®êi vµ cµng ph¸t triÓn. NhiÒu sóc vËt ®îc ch¨n nu«i nh tr©u, bß, lîn, gµ, vÞt, chã, v.v... Ngµnh thñ c«ng ph¸t triÓn, nhÊt lµ chÕ t¸c ®¸ (bao gåm c¸c c«ng cô lao ®éng, dông cô gia ®×nh, ®å trang søc b»ng ®¸) vµ nghÒ lµm gèm. Ngoµi ra cßn cã nghÒ dÖt v¶i. C d©n bÊy giê ®· ®Þnh c t¬ng ®èi l©u dµi. NhiÒu ®èng vá èc, vá sß ®iÖp cßn l¹i dµy ®Õn 3 - 4 m, nhiÒu líp than tro bÕp dµy trªn 2 m (v¨n hãa Bµu Trã, b·i Ph«i Phèi, ®åi sß ®iÖp Th¹ch L¹c) hang Ba X· ë L¹ng S¬n cã tÇng v¨n hãa dµy ®Õn 1 - 3 m. Ban ®Çu hä c tró ë c¸c hang ®éng, m¸i ®¸, dÇn dÇn hä chuyÓn ra sèng ngoµi trêi, lµm nhµ sµn, l¸n ®Ó ë. Trong mçi gia ®×nh (mÉu hÖ) ®· cã c¸c c«ng cô lao ®éng, ®å dïng nh nåi, niªu, ®å dùng... Quan niÖm vÒ thÕ giíi bªn kia cña con ngêi thêi nµy ngµy cµng phøc t¹p h¬n. Ngêi chÕt ®îc ch«n theo nhiÒu c¸ch: ®Ó n»m tho¶i m¸i nh ®ang ngñ, háa t¸ng, x¬ng bÞ rãc hÕt thÞt, ch«n theo lèi ngåi xæm, n»m co. Ngêi chÕt bÞ buéc chÆt tríc khi ®em ch«n (5). Cã nh÷ng ng«i mé cã hiÖn tîng x¬ng sä vµ c¸c x¬ng kh¸c cña th©n thÓ cã mÇu ®á, nhiÒu ng«i mé cã ch«n theo c¸c c«ng cô lao ®éng, vËt dông kh¸c. Ph¶i ch¨ng, ngêi bÊy giê b«i thæ hoµng (mÇu ®á) vµo x¬ng ngêi chÕt lµ sù biÓu thÞ íc mong ngêi chÕt t¸i sinh nh mét sè bé l¹c trªn thÕ giíi. Tr×nh ®é mü c¶m cña c d©n bÊy giê kh¸ ph¸t triÓn, thÓ hiÖn ë sù phong phó vÒ kiÓu d¸ng, lo¹i h×nh, hoa v¨n ®å gèm, ë c¸c ®å trang søc ®a d¹ng, tinh tÕ lµm tõ nhiÒu chÊt liÖu kh¸c nhau, ë nhiÒu kiÓu c¸ch trang trÝ ®Ñp m¾t. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, vµo giai ®o¹n cuèi thêi kú, ®å ®¸ míi, víi cuéc "C¸ch m¹ng ®¸ míi", trªn ®Êt ViÖt Nam, n«ng nghiÖp trång lóa dïng cuèc ®¸ ®· phæ biÕn vµ lµ ho¹t ®éng kinh tÕ chÝnh cña c d©n bÊy giê, mÆc dï vÉn cã nh÷ng bé l¹c võa lµm n«ng nghiÖp, võa s¨n b¾n, ®¸nh c¸. Cïng víi n«ng nghiÖp, c¸c nghÒ thñ c«ng còng ph¸t triÓn h¬n tríc, song song víi sù ph¸t triÓn vÒ kü thuËt chÕ t¸c c«ng cô vµ tr×nh ®é thÈm mü, t duy cña c d©n. ViÖc trao ®æi gi÷a c¸c thÞ téc, bé l¹c víi nhau vÒ nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm ®îc më réng, sù ph©n c«ng lao ®éng, chuyªn m«n hãa cao h¬n tríc. X· héi c«ng x· thÞ téc mÉu hÖ cã lÏ ë vµo giai ®o¹n cuèi. 5. C¸c bé l¹c Phïng Nguyªn (6) - Chñ nh©n cña v¨n hãa s¬ kú ®å ®ång vµ kü thuËt luyÖn kim ®Çu tiªn ë ViÖt Nam. Vµo cuèi thêi ®¸ míi, c d©n c¸c bé l¹c Phïng Nguyªn ë lu vùc s«ng Hång ®· ph¸t minh ra kü thuËt luyÖn ®ång thau ®Ó chÕ t¸c c«ng cô vµ trªn c¬ së ph¸t triÓn cao kü thuËt chÕ t¸c ®¸, lµm gèm. Di tÝch v¨n hãa Phïng Nguyªn ®îc t×m thÊy ë nhiÒu tØnh nh Phó Thä, B¾c Ninh, Hµ T©y, Hµ Néi, H¶i Phßng. V× vËy v¨n hãa Phïng Nguyªn ®· më ®Çu cho thêi ®¹i ®å ®ång ë ViÖt Nam lµ céi nguån cña v¨n minh s«ng Hång. Nh vËy, c¸ch ®©y kho¶ng 4.000 n¨m, trªn ®Êt níc ViÖt Nam, ë nhiÒu n¬i ®· cã c¸c bé l¹c - chñ nh©n cña v¨n hãa s¬ kú ®å ®ång vµ kü thuËt luyÖn kim ®Þnh c, sinh sèng. Cïng víi n«ng nghiÖp, ch¨n nu«i, nghÒ thñ c«ng cña c¸c bé l¹c Phïng Nguyªn (Phó Thä), Hoa Léc (Thanh Hãa), §Òn §åi (NghÖ An), BÕn §ß, Phíc T©n (§ång Nai), v.v... rÊt ph¸t triÓn. RÊt nhiÒu m¶nh gèm víi h×nh lo¹i, hoa v¨n phong phó, ®a d¹ng ®· t×m thÊy trong n¬i c tró cña con ngêi thêi kú nµy. Kü thuËt dïng bµn xoay ®Ó nÆn ®å gèm rÊt phæ biÕn. §å gèm cã nhiÒu lo¹i (nåi, v¹i, vß, b×nh, b¸t, ®Üa, chËu...). §å gèm ë mçi khu vùc tuy mang nh÷ng nÐt ®Æc trng vÒ kiÓu d¸ng, vÒ hoa v¨n nhng ®iÓm gièng nhau lµ tèt vµ ®Ñp h¬n ®å gèm thêi v¨n hãa B¾c S¬n. §êi sèng tinh thÇn cña c d©n Phïng Nguyªn rÊt phong phó, biÓu hiÖn mét tr×nh ®é thÈm mü kh¸ cao. C¸c c«ng cô ®¸ c©n xøng, xinh x¾n, mµi nh½n bãng ®Ñp m¾t. §å gèm ®îc trang trÝ hoa v¨n nhiÒu lo¹i víi nhiÒu kiÓu d¸ng duyªn d¸ng. §å trang søc víi nhiÒu lo¹i h×nh, kÝch thíc, b»ng ®¸, b»ng sõng, x¬ng, vá sß, èc, v.v... ®îc mµi, khoan, tiÖn tinh tÕ (vßng tay, h¹t chuçi, khuyªn tai, v.v...) cã nhiÒu mÇu s¾c xanh, tr¾ng... Mét sè tîng gµ, bß... b»ng ®Êt nung nhá nh¾n còng ®îc t¹o nªn bëi bµn tay khÐo lÐo, tµi hoa cña con ngêi ®¬ng thêi. Còng nh chñ nh©n v¨n hãa B¾c S¬n, con ch¸u hä thêi v¨n hãa Phïng Nguyªn cã tôc ch«n ngêi chÕt ngay n¬i c tró, ch«n theo c«ng cô lao ®éng vµ c¸c vËt dông kh¸c mµ ngêi sèng cÇn cã kÓ c¶ ®å trang søc. Hä còng cã ý niÖm vÒ mèi quan hÖ gi÷a ngêi ®ang sèng vµ ngêi ®· chÕt. Ngêi Phïng Nguyªn ®· thÓ hiÖn nhËn thøc vµ quan niÖm cña hä vÒ vò trô, thÕ giíi qua viÖc trang trÝ c¸c hoa v¨n trªn ®å gèm theo nh÷ng quy t¾c, m«-tÝp kh¸ phæ biÕn. Nh×n mét c¸ch tæng qu¸t trªn c¸c mÆt ho¹t ®éng cña ®êi sèng x· héi, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng: c d©n Phïng Nguyªn ®· t¹o ®îc mét nÒn v¨n hãa ph¸t triÓn, sèng ®Þnh c kh¸ l©u dµi vµ ®Þa bµn c tró ngµy cµng më réng trªn lu vùc c¸c s«ng Hång, s«ng M·, s«ng C¶. Hä ®· lÊy n«ng nghiÖp trång lóa lµm nghÒ chÝnh. Ho¹t ®éng n«ng nghiÖp lµ ho¹t ®éng kinh tÕ chñ ®¹o. Bªn c¹nh nghÒ n«ng, s¨n b¾n, ®¸nh c¸ vÉn tån t¹i, cã n¬i kh¸ ph¸t triÓn. C¸c nghÒ thñ c«ng ®· ®¹t tr×nh ®é cao. X· héi Phïng Nguyªn ®ang trªn bíc chuyÓn m×nh tõ c«ng x· thÞ téc mÉu quyÒn sang buæi ®Çu c«ng x· thÞ téc phô quyÒn. V¨n hãa Phïng Nguyªn ®· më ®Çu cho thêi ®¹i ®ång thau ë ViÖt Nam, t¹o c¬ së cho sù h×nh thµnh nÒn v¨n minh ®Çu tiªn cña d©n téc vµo chÆng ®êng lÞch sö tiÕp theo. (1) S¬n Vi lµ tªn cña x· S¬n Vi, huyÖn S«ng Thao, tØnh Phó Thä. ë ®©y ®· ph¸t hiÖn ®îc nh÷ng hiÖn vËt ®Çu tiªn cña v¨n hãa ngêi hiÖn ®¹i (ngêi kh«n ngoan - homosapiens). V¨n hãa S¬n Vi c¸ch ngµy nay kho¶ng tõ 10.000 n¨m ®Õn 18.000 n¨m. Niªn ®¹i c¸cbon phãng x¹ (C14) cña di tÝch v¨n hãa S¬n Vi ë hang Con Moong (Thanh Hãa) lµ 11840 ± 180 n¨m c¸ch ngµy nay, vµ 11090. Cßn ë di tÝch hang ¤ng QuyÒn (Hßa B×nh) cã niªn ®¹i C14 lµ 18.390 ± 125 c¸ch ngµy nay. (2) Hßa B×nh lµ n¬i ®Çu tiªn c¸c nhµ kh¶o cæ ph¸t hiÖn ®îc di tÝch v¨n hãa cña c d©n s¸ng t¹o ra n«ng nghiÖp s¬ khai ë ViÖt Nam, cã niªn ®¹i C14 lµ 10.875 ± 175 n¨m c¸ch ngµy nay vµ 10.125 ± 125 n¨m c¸ch ngµy nay (Theo LÞch sö ViÖt Nam, S¸ch ®· dÉn, t1, tr.22). Mét di tÝch kh¸c thuéc v¨n hãa Hßa B×nh lµ Hang Chïa (T©n Kú) cã niªn ®¹i muén h¬n lµ 9325 ± 120 n¨m c¸ch ngµy nay, Hang §¾ng (thuéc khu rõng Cóc Ph¬ng) cã niªn ®¹i lµ 7665 ± 65 vµ 7.580 ± 80 n¨m c¸ch ngµy nay. (3) Niªn ®¹i c¸cbon phãng x¹ (C14) cña hang Sòng Sµm lµ 11.365 ± 80 n¨m c¸ch ngµy nay. ë mét sè níc vïng §«ng-Nam ¸ nh Thailand cã niªn ®¹i sím nhÊt lµ 11.690 ± 580 n¨m c¸ch ngµy nay (hang Ma thuéc vïng §«ng B¾c Thailand). §«ng-Nam ¸ lµ mét trong nh÷ng trung t©m ph¸t minh n«ng nghiÖp sím nhÊt thÕ giíi. (4) B¾c S¬n ë tØnh L¹ng S¬n, n¬i ph¸t hiÖn ®Çu tiªn nh÷ng di tÝch v¨n hãa ®¸ mµi vµ gèm ë ViÖt Nam. C«ng cô ®iÓn h×nh v¨n hãa B¾c S¬n lµ r×u mµi lìi. R×u B¾c S¬n cã niªn ®¹i c¸c bon phãng x¹ kho¶ng mét v¹n n¨m. Hang Bã Lóm (L¹ng S¬n) thuéc v¨n hãa B¾c S¬n cã niªn ®¹i lµ 10.295 ± 200 n¨m vµ 9.990 ± 200 n¨m c¸ch ngµy nay. (5) Trãi chÆt ngêi theo t thÕ ngåi xæm, n»m co lµ muèn ngêi chÕt kh«ng trë vÒ ®Ó lµm h¹i ngêi sèng. ë mét sè bé l¹c trªn thÕ giíi nh ngêi (§«ng Phi ch©u), ë (Philippines còng cã tôc ch«n ngêi nh vËy). (6) Phïng Nguyªn (Phó Thä) lµ ®Þa ®iÓm c tró cña c d©n ®Çu tiªn ë ViÖt Nam ®· ph¸t hiÖn ra ®ång vµ kü thuËt luyÖn ®ång ®Ó chÕ t¸c ra c«ng cô s¶n xuÊt, tån t¹i vµo kho¶ng nöa ®Çu thiªn niªn kû II tríc c«ng nguyªn, c¸ch ngµy nay kho¶ng 4.000 n¨m. |
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang