T liÖu tham kh¶o Sù h×nh thµnh Nhµ níc ®Çu tiªn ë ViÖt Nam thêi Hïng V¬ng, sù ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt ®· g©y ra nhiÒu biÕn ®éng x· héi vµ ®a ®Õn mét t×nh tr¹ng ph©n hãa x· héi râ nÐt vµo giai ®o¹n §«ng S¬n. Giµu nghÌo, sang hÌn, bÊt b×nh ®¼ng x· héi ®· in ®Ëm dÊu Ên trong c¸c khu mé t¸ng, ph¶n ¸nh qua mét sè truyÒn thuyÕt d©n gian vµ t liÖu th tÞch. Møc ®é ph©n hãa cha cao, nhng còng ®· t¹o ra mét c¬ së x· héi cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh h×nh thµnh Nhµ níc ®Çu tiªn. Thªm vµo ®ã, nh©n tè thñy lîi vµ tù vÖ ®· ®ãng vai trß quan träng. Thiªn nhiªn víi ®Þa h×nh, ®Êt ®ai, khÝ hËu... ViÖt Nam, nhÊt lµ miÒn b¾c, ®· chøa ®ùng s½n trong ®ã hai mÆt ®èi lËp víi cuéc sèng cña con ngêi: thuËn lîi - kh¾c nghiÖt, u ®·i - thö th¸ch. Thêi Hïng V¬ng lµ lóc con ngêi më réng c«ng cuéc chinh phôc thiªn nhiªn, chiÕm lÜnh vïng ®ång b»ng ch©u thæ, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trång lóa níc, khai th¸c nh÷ng thuËn lîi cña thÕ giíi tù nhiªn. §ã còng lµ lóc cuéc ®Êu tranh kh¾c phôc nh÷ng trë ng¹i cña thiªn nhiªn ®Ó khai ph¸ ®Êt hoang, rõng rËm, chèng ma nguån níc lò, chèng h¹n h¸n ngËp lôt ®Æt ra mét c¸ch bøc thiÕt. C¬ së cña nÒn kinh tÕ lóc ®ã lµ n«ng nghiÖp trång lóa níc l¹i cµng ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c«ng tr×nh tíi níc vµ tiªu níc, b¶o ®¶m nguån níc cho c©y trång. Søc m¹nh cña con ngêi v¬n lªn chinh phôc vµ c¶i t¹o thiªn nhiªn ®· ®îc huyÒn tho¹i hãa b»ng nh÷ng kú tÝch diÖt trõ Méc tinh (miÒn ®åi nói), Ng tinh (miÒn biÓn), Hå tinh (miÒn ch©u thæ), chèng Thñy tinh (ngËp lôt)... Søc m¹nh ®ã ®îc t¹o nªn b»ng sù tËp häp nhiÒu gia ®×nh nhá l¹i trong c«ng x· n«ng th«n vµ sù liªn kÕt nhiÒu c«ng x· l¹i trong mét céng ®ång lín h¬n víi vai trß tæ chøc cña quyÒn lùc Nhµ níc. ViÖt Nam ë vµo mét vÞ trÝ ®Þa lý mang tÝnh chÊt tiÕp xóc cña b¸n ®¶o §«ng D¬ng vµ §«ng - Nam ¸. Nã n»m trªn ®Çu mèi cña nh÷ng luång giao th«ng tù nhiªn, võa nèi liÒn víi ®¹i lôc trong thÕ nói liÒn nói, s«ng liÒn s«ng, võa cã bê biÓn dµi nh×n ra Th¸i B×nh D¬ng. §ã lµ mét vÞ trÝ giao lu kinh tÕ, v¨n hãa thuËn lîi, nhng còng l¾m ®ông ®é vµ dÔ bÞ tiÕn c«ng tõ nhiÒu phÝa. Yªu cÇu tù vÖ, chèng c¸c mèi ®e däa tõ ngoµi ®Õn v× thÕ còng sím ®îc ®Æt ra vµ cµng ngµy cµng trë nªn bøc thiÕt. VÒ ph¬ng diÖn nµy, kh¶o cæ häc cho thÊy mét hiÖn tîng ®¸ng lu ý. Trong giai ®o¹n Phïng Nguyªn, sè lîng vò khÝ chØ chiÕm mét tû lÖ rÊt nhá so víi toµn bé hiÖn vËt, nh ë V¨n §iÓn lµ 0,28%, Phïng Nguyªn lµ 0,84%, Lòng Hßa lµ 2,91% (1). Tû lÖ thÊp, kiÓu lo¹i Ýt vµ nhiÒu vò khÝ cha ph©n hãa víi c«ng cô s¶n xuÊt. Nhng ®Õn giai ®o¹n §«ng S¬n, tû lÖ vò khÝ t¨ng vôt lªn trªn 50%. KÕt qu¶ thèng kÕ cho biÕt, tû lÖ ®ã ë Vinh Quang lµ 50,6%, ë ThiÖu D¬ng lµ 59,8%, ë §«ng S¬n lµ 63,29%. Trong c¸c khu mé t¸ng, sè mé cã ch«n vò khÝ còng t¨ng lªn vµ chiÕm tû lÖ cao. Trong ng«i mé sè 2 ë ViÖt Khª, sè vò khÝ chiÕm 53,7% so víi toµn bé hiÖn vËt b»ng ®ång. T¹i khu mé t¸ng Lµng C¶, tû lÖ ®ã lµ 56,9% trong ®ã cã 2 mé cã nhiÒu ®å tïy t¸ng nhÊt th× còng lµ 2 mé cã nhiÒu vò khÝ nhÊt: mét mé cã 18 vò khÝ trong tæng sè 22 hiÖn vËt vµ mét mé cã 12 vò khÝ trong tæng sè 18 hiÖn vËt (2). Kh«ng nh÷ng tû lÖ vò khÝ t¨ng tiÕn râ rÖt, mµ kiÓu lo¹i vò khÝ còng trë nªn phong phó, ®a d¹ng, gåm vò khÝ ®¸nh gÇn nh r×u, gi¸o, dao g¨m, kiÕm ng¾n, qua..., vò khÝ ®¸nh xa nh cung ná, lao... vµ ph¬ng tiÖn phßng hé nh tÊm che ngùc, bao tay, bao ch©n, khiªn méc... Mçi thø vò khÝ l¹i gåm nhiÒu lo¹i kh¸c nhau, nh mòi tªn ®ång cã ®Õn h¬n mêi lo¹i. TÊt nhiªn, trong sè nh÷ng vò khÝ ®ã, cã mét sè vÉn ®îc sö dông trong s¶n xuÊt (nhÊt lµ trong s¨n b¾n) nhng chñ yÕu lµ ®Ó dïng trong chiÕn tranh. HiÖn tîng kh¶o cæ häc trªn chøng tá vµo cuèi thêi Hïng V¬ng, con ngêi sèng trong mét x· héi ®Çy biÕn ®éng vµ xung ®ét, ph¶i ra søc s¶n xuÊt vµ hoµn thiÖn c¸c lo¹i vò khÝ. TruyÒn thuyÕt d©n gian còng ph¶n ¸nh nhiÒu cuéc xung ®ét gay g¾t, nhiÒu cuéc chiÕn ®Êu ¸c liÖt chèng c¸c thø "giÆc" ®îc gäi lµ "giÆc Man", "giÆc ¢n", "giÆc Hå T«n", "giÆc Hå X¬ng", "giÆc Mòi ®á", "giÆc Thôc"... ChiÕn tranh ®· trë thµnh hiÖn tîng kÞch liÖt vµ phæ biÕn trong x· héi. ChiÐn tranh thêi ®ã bao gåm c¶ nh÷ng cuéc xung ®ét bªn trong vµ nh÷ng cuéc xung ®ét bªn ngoµi. Xung ®ét bªn trong lµ s¶n phÈm tÊt nhiªn cña mét x· héi ®· ph©n hãa vµ còng lµ hiÖn tîng kh«ng tr¸nh khái trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh Nhµ níc còng nh qu¸ tr×nh hîp nhÊt c¸c ®Þa ph¬ng, c¸c tËp ®oµn c d©n kh¸c nhau thµnh céng ®ång quèc gia. Trong c¸c cuéc xung ®ét thuéc lo¹i nµy, cuéc chiÕn tranh gi÷a Hïng vµ Thôc kÐo dµi nhÊt vµ cuèi cïng kÕt thóc b»ng sù hîp nhÊt gi÷a hai téc L¹c ViÖt vµ ¢u ViÖt ®Ó më réng vµ cñng cè h¬n n÷a khèi céng ®ång. Xung ®ét bªn ngoµi biÓu hiÖn cuéc ®Êu tranh chèng mèi ®e däa tõ bªn ngoµi ®Õn, nh»m b¶o vÖ lîi Ých chung cña céng ®ång. Lo¹i chiÕn tranh tù vÖ nµy cµng ngµy cµng trë nªn ¸c liÖt, ®ßi hái ph¶i huy ®éng søc m¹nh cña c¶ céng ®éng. C©u chuyÖn Th¸nh Giãng (Phï §æng Thiªn V¬ng) lµ mét b¶n hïng ca ®îm mÇu s¾c huyÒn tho¹i ph¶n ¸nh vµ ngîi ca cuéc chiÕn ®Êu chèng ngo¹i x©m cña c d©n V¨n Lang trong buæi ®Çu dùng níc. H×nh ¶nh Th¸nh Giãng ph¸ giÆc ¢n lµ mét biÓu tîng kú vÜ cña søc sèng d©n téc, mét s¸ng t¹o tuyÖt vêi cña nh©n d©n nh»m nªu cao ý chÝ, tµi n¨ng vµ søc m¹nh vïng lªn cña mét céng ®ång c d©n nhá, nhng kiªn quyÕt ®¸nh b¹i mäi ®¹o qu©n x©m l¨ng lín m¹nh, b¶o vÖ cuéc sèng yªn vui cña m×nh. H×nh ¶nh ®ã v× thÕ sèng m·i víi lÞch sö, trong lßng nh©n d©n vµ ®Êt níc. Vµo cuèi thêi Hïng V¬ng, n¹n ngo¹i x©m cµng ngµy cµng trë thµnh mèi ®e däa nghiªm träng. §ã lµ lóc chñ nghÜa bµnh tríng §¹i H·n ®· ra ®êi vµ b¾t ®Çu dßm ngã, më réng x©m lîc xuèng ph¬ng nam. Thêi Xu©n Thu - ChiÕn Quèc (770 - 221 tríc C«ng nguyªn), níc Së ®· më nh÷ng cuéc viÔn chinh ®¸nh vµo Ba Thôc (Tø Xuyªn), tiÕn xuèng KiÒm Trung (Quý Ch©u), §iÒn (C«n Minh, V©n Nam), cña "Man Di" vµ tæ chøc "b×nh ®Þnh B¸ch ViÖt" (Sö ký). Theo ViÖt Sö lîc, chÝnh ViÖt V¬ng C©u TiÔn (505 - 465 tr.CN.) ®· cã lÇn sai sø xuèng dô vua Hïng thÇn phôc, nhng bÞ vua Hïng cù tuyÖt (1). §©y lµ cuéc ®ông ®é ®Çu tiªn gi÷a ViÖt Nam víi chñ nghÜa bµnh tríng §¹i H¸n ph¬ng b¾c. Vµo thÕ kû 3 tr.CN., côc diÖn chÝnh trÞ ë Trung Quèc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ, tõ c¸t cø sang tËp quyÒn vµ thiÕt lËp ®Õ chÕ. KÓ tõ khi ®Õ chÕ TÇn thµnh lËp, nguy c¬ x©m lîc cµng ®Ì nÆng lªn vËn m¹ng cña c¸c nhãm B¸ch ViÖt, trong ®ã cã c d©n V¨n Lang thêi Hïng V¬ng. Yªu cÇu tù vÖ chèng ngo¹i x©m cïng víi yªu cÇu thñy lîi cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, ®· cã t¸c ®éng rÊt m¹nh vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh Nhµ níc ®Çu tiªn trong lÞch sö ViÖt Nam. Nhµ níc ®ã ra ®êi cã phÇn sím h¬n ®iÒu kiÖn chÝn muåi cña sù ph©n hãa x· héi vµ bªn c¹nh chøc n¨ng thèng trÞ, bãc lét, cßn ph¶i ®¶m ®¬ng hai chøc n¨ng c«ng céng quan träng lµ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thñy lîi vµ tæ chøc cuéc chiÕn ®Êu chèng ngo¹i x©m. VÒ sù thµnh lËp níc V¨n Lang ®êi Hïng V¬ng, ViÖt Sö lîc lµ bé sö xa nhÊt cña ViÖt Nam cßn l¹i ®Õn nay, chÐp r»ng: "§Õn ®êi Trang V¬ng nhµ Chu (696 - 681 tr. CN.), ë bé Gia Ninh cã ngêi l¹, dïng ¶o thuËt ¸p phôc ®îc c¸c bé l¹c, tù xng lµ Hïng V¬ng, ®ãng ®« ë V¨n Lang, hiÖu lµ níc V¨n Lang, phong tôc thuÇn hËu chÊt ph¸c, chÝnh sù dïng lèi kÕt nót. TruyÒn ®îc 18 ®êi ®Òu gäi lµ Hïng V¬ng. Kh«ng râ t¸c gi¶ ViÖt Sö lîc c¨n cø vµo t liÖu nµo, nhng ®Æt sù ra ®êi cña níc V¨n Lang víi t c¸ch lµ mét Nhµ níc ph«i thai, vµo kho¶ng thÕ kû 7 tríc C«ng nguyªn tøc lµ ®Çu giai ®o¹n §«ng S¬n, lµ phï hîp víi nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu hiÖn nay vµ ®îc nhiÒu ngêi chÊp nhËn. Tríc ®ã, dÜ nhiªn lµ mét qu¸ tr×nh chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cho sù h×nh thµnh Nhµ níc, qu¸ tr×nh tËp hîp c¸c bé l¹c thµnh liªn minh bé l¹c råi chuyÓn hãa dÇn thµnh Nhµ níc. C¨n cø vµo sù ph©n chia hai quËn Giao ChØ (B¾c bé), Cöu Ch©n (b¾c Trung bé) sau nµy vµ nh÷ng s¾c th¸i ®Þa ph¬ng cña hai vïng ®îc ph¶n ¸nh trong th tÞch cæ vµ t liÖu kh¶o cæ häc, cã ngêi nªu gi¶ thuyÕt cho r»ng, Ýt ra cã hai liªn minh bé l¹c ë vïng B¾c bé vµ B¾c Trung bé ®· tham gia vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh níc V¨n Lang, hîp thµnh bé téc L¹c ViÖt. Tæ chøc Nhµ níc cßn hÕt søc ®¬n s¬. §øng ®Çu níc V¨n Lang lµ Hïng V¬ng (2). Trong danh hiÖu Hïng V¬ng, yÕu tè V¬ng (ch÷ H¸n, cã nghÜa lµ vua) râ rµng do nh÷ng nhµ chÐp sö vÒ sau nµy thªm vµo víi quan niÖm ngêi ®øng ®Çu mét níc ph¶i lµ V¬ng (kh«ng V¬ng th× §Õ), cßn yÕu tè Hïng lµ tõ H¸n dïng phiªn ©m mét tõ ViÖt cæ. Trong tiÕng Mêng cã tõ kun, trong lang kun chØ con trëng ngµnh trëng nhµ lang cai qu¶n mét mêng, trong tiÕng M«n- Kh¬me vµ tiÕng Th¸i nh ngêi Xinh-mun, Kh¬-mó, Kh¸ng, Th¸i, Lµo... cã tõ Khun chØ ngêi tï trëng, ngêi thñ lÜnh, trong tiÕng Mun-®a cã tõ Khunzt chØ ngêi ®øng ®Çu gia téc hay mét lÜnh vùc nµo ®ã cña ®êi sèng x· héi. Cã lÏ ch÷ Hïng lµ phiªn ©m b»ng ch÷ H¸n mét tõ ViÖt cæ cã ng÷ ©m, ng÷ nghÜa gÇn víi nh÷ng tõ Kun, Khun, Khunzt... nh vËy ®Ó chØ ngêi tï trëng, ngêi thñ lÜnh (TrÇn Quèc Vîng, VÒ danh hiÖu Hïng V¬ng, trong Hïng V¬ng dùng níc). Danh hiÖu ®ã cµng cho thÊy, Hïng V¬ng vèn lµ tï trëng cña bé l¹c V¨n Lang - bé l¹c m¹nh nhÊt víi ®Þa bµn tr¶i réng hai bªn bê s«ng Hång tõ ch©n nói Ba V× ®Õn ch©n nói Tam §¶o, ®· ®ãng vai trß trung t©m tËp hîp c¸c bé l¹c kh¸c vµ trë thµnh thñ lÜnh liªn minh bé l¹c, råi chuyÓn hãa thµnh ngêi ®øng ®Çu mét tæ chøc Nhµ níc. Gióp viÖc Hïng V¬ng cã L¹c hÇu. Ng«i Hïng V¬ng cha truyÒn con nèi 18 ®êi. Con sè 18 ®êi vua Hïng ®· tõng lµm nhiÒu ngêi b¨n kho¨n, hoµi nghi vµ ®Ò ra nhiÒu c¸ch gi¶i thÝch kh¸c nhau. Trong truyÒn thuyÕt, nhiÒu con sè thêng mang tÝnh chÊt biÓu trng h¬n lµ ý nghÜa to¸n häc. Con sè 18 còng nh 9 vµ c¸c béi sè cña 9 nãi chung (nh 36, 99, 999...) trong t duy d©n gian thêng chØ cã nghÜa lµ nhiÒu (2) (Trong truyÒn thuyÕt vµ ca dao, tôc ng÷ thêng b¾t gÆp c¸ch nãi: 9 ngän s«ng, 9 tÇng m©y, "voi 9 ngµ, gµ 9 cùa, ngùa 9 hång mao"...; hä 18 ®êi quËn c«ng, Th¹ch Sanh ®¸nh tan "qu©n 18 níc"..., 36 chíc, giÆc ¢ n cã 36 tíng..., 99 ngän nói Hång LÜnh..., 999 ngän nói Thiªn NhÉn... Ph¶i ch¨ng ®iÒu ®ã b¾t nguån tõ mét hÖ thèng sè ®Õm cæ víi c¬ sè 9 cña ngêi ViÖt. Vua níc Së ë lu vùc Trêng Giang, vèn gèc ViÖt, còng xng hiÖu lµ Hïng vµ gåm 18 ®êi. Ph¶i ch¨ng, 18 ®êi Hïng V¬ng còng cã nghÜa lµ nhiÒu ®êi, truyÒn nèi l©u dµi. Hïng V¬ng cßn mang h×nh ¶nh tï trëng hay thñ lÜnh liªn minh bé l¹c, nhng ®· cã quyÒn thÕ tËp nhiÒu ®êi vµ tËp trung trong tay mét sè quyÒn lùc nÕu cha ph¶i lµ quyÒn lùc Nhµ níc ®Çy ®ñ, th× Ýt ra còng ®· tiªu biÓu cho nh÷ng mÇm mèng cña quyÒn lùc Nhµ níc. Hïng V¬ng lµ ngêi ®øng ®Çu níc V¨n Lang, ®ång thêi lµ ngêi chØ huy qu©n sù vµ chñ tr× c¸c nghi lÔ t«n gi¸o. Níc V¨n Lang chia lµm 15 bé (3) (HiÖn nay cã ba danh s¸ch kh¸c nhau vÒ 15 bé cña níc V¨n Lang ®îc chÐp trong nh÷ng th tÞch xa nhÊt cña ViÖt Nam. ViÖt Sö lîc chÐp lµ: Giao ChØ, ViÖt Thêng thÞ, Vò Ninh, Qu©n Ninh, Gia Ninh, Ninh H¶i, Lôc H¶i, Thanh TuyÒn, T©n X¬ng, B×nh V¨n, V¨n Lang, Cöu Ch©n, NhËt Nam, Hoµi Nam, Cöu §øc. LÜnh Nam chÝch qu¸i chÐp lµ: Giao ChØ, Chu Diªn, Ninh S¬n, Phóc Léc, ViÖt Thêng, Minh H¶i, D¬ng TuyÒn, QuÕ D¬ng, Vò Ninh, Hoµi Hoan, Cöu Ch©n, NhËt Nam, Ch©n §Þnh, QuÕ L©m, Tîng QuËn. D ®Þa chÝ cña NguyÔn Tr·i chÐp lµ: Giao ChØ, Chu Diªn, Vò Ninh, Phóc Léc, ViÖt Thêng, Ninh H¶i, D¬ng TuyÒn, Lôc H¶i, Vò §Þnh, Hoµi Nam, Cöu Ch©n, B×nh V¨n, T©n Hng, Cöu §øc vµ ghi thªm "n¬i ®ãng ®« gäi lµ V¨n Lang". §óng nh nhËn xÐt cña Lª Quý §«n trong V©n §µi lo¹i ng÷: "t«i ngê r»ng, nh÷ng tªn ®ã lµ do c¸c hËu nho gãp nhÆt vay mîn chÐp ra"). ViÖt Sö lîc cho biÕt 15 bé ®ã vèn lµ 15 bé l¹c. §øng ®Çu mçi bé lµ L¹c tíng hay theo mét sè truyÒn thuyÕt vµ thÇn tÝch cßn gäi lµ bé chóa, bé tíng, phô ®¹o. §ã còng lµ nh÷ng chøc thÕ tËp "®êi ®êi cha truyÒn con nèi gäi lµ phô ®¹o (4)". Phô ®¹o còng lµ tõ ch÷ H¸n dïng ®Ó phiªn tõ ViÖt cæ gÇn nh tõ ®¹o trong tiÕng Mêng, t¹o trong tiÕng Tµy - Th¸i, p¬-tao trong tiÕng Gia Rai, m¬-tao trong tiÕng £-®ª, b¬-®ao trong tiÕng Ra-glai, ba-dao trong tiÕng Ba-na, pa-tao trong tiÕng Ch¨m... ®Òu cã nghÜa lµ tï trëng, thñ lÜnh, ngêi ®øng ®Çu mét vïng. Bé vèn lµ bé l¹c th× phô ®¹o hay L¹c tíng vèn lµ tï trëng bé l¹c råi chuyÓn hãa thµnh ngêi ®øng ®Çu mét "vïng - bé l¹c" cña níc V¨n Lang díi quyÒn Hïng V¬ng. Sang ®Õn thêi b¾c thuéc, díi sù thèng trÞ cña nhµ H¸n, bé biÕn thµnh huyÖn lµ mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh díi cÊp quËn vµ L¹c tíng trë thµnh huyÖn lÖnh mang "Ên ®ång gi¶i xanh" (Giao Ch©u ngo¹i vùc ký, Qu¶ng Ch©u ký). ViÖc tæ chøc bé m¸y ®« hé theo lèi "rµng buéc" (c¬ my) cña nhµ H¸n lóc bÊy giê h¼n dùa trªn c¬ së cã s½n tõ tríc ®ã. §iÒu Êy cho phÐp nghÜ r»ng, bé lµ mét "vïng - bé l¹c" tuy cßn mang dÊu Ên bé l¹c, nhng ®· chuyÓn hãa thµnh mét ®¬n vÞ Ýt nhiÒu cã tÝnh chÊt ®Þa lý vµ chÝnh quyÒn. Díi bé lµ c¸c c«ng x· n«ng th«n (kÎ, ch¹, chiÒng), kÕt hîp quan hÖ xãm lµng víi quan hÖ hä hµng, quan hÖ l¸ng giÒng víi quan hÖ huyÕt thèng. §øng ®Çu c«ng x· lµ Bå chÝnh. §©y còng lµ tõ H¸n phiªn tõ ViÖt cæ mµ ©m vµ nghÜa cßn t×m thÊy trong tõ Pã Chiªng cña d©n téc Tµy - Th¸i ë phÝa b¾c (hay tõ P«-ta-rinh cña c¸c d©n téc T©y Nguyªn) cã nghÜa lµ ngêi giµ lµng. ChÕ ®é Giµ lµng vµ truyÒn thèng träng l·o (thiªn tíc, träng xØ) cßn ®îc b¶o tån l©u dµi ë miÒn nói vµ ®Ó l¹i nhiÒu tµn d trong n«ng th«n miÒn xu«i. Bªn c¹nh ngêi Giµ lµng, cã lÏ cã mét Héi ®ång c«ng x· gåm nh÷ng ngêi do c¸c thµnh viªn c«ng x· cö ra ®Ó gi¶i quyÕt vµ ®Þnh ®o¹t mäi ho¹t ®éng x· héi cña c«ng x·. Mçi c«ng x· cã mét ng«i nhµ c«ng céng lµm n¬i héi häp vµ trung t©m sinh ho¹t v¨n hãa, tÝn ngìng... cña c«ng x·, mµ h×nh ¶nh cßn ®îc ch¹m kh¾c trªn trèng ®ång §«ng S¬n vµ bãng d¸ng cã thÓ t×m thÊy qua ng«i nhµ lµng (ngêi Ba-na gäi lµ nhµ r«ng) cña c¸c d©n téc T©y Nguyªn hay ng«i ®×nh lµng cña vïng ®ång b»ng miÒn b¾c. Nh÷ng c«ng x· gÇn gòi nhau cã thÓ liªn minh, kÕt nghÜa víi nhau, gióp nhau trong khai hoang, lµm thñy lîi, chèng thó d÷..., giao hiÕu víi nhau trong c¸c sinh ho¹t v¨n hãa, tÝn ngìng... Tôc "kÕt ch¹" hay cßn gäi lµ "®i ch¹", "¨n ch¹", "níc nghÜa", "kÕt íc"..., cßn tån t¹i m·i vÒ sau nµy trªn nhiÒu vïng n«ng th«n ®ång b»ng vµ trung du B¾c bé vµ b¾c Trung bé, víi nguyªn t¾c cÊm kþ quan hÖ h«n nh©n gi÷a c¸c thµnh viªn cña nh÷ng lµng kÕt ch¹, chøng tá céi nguån rÊt l©u ®êi cña chÕ ®é cÊm h«n nh©n néi téc thêi c«ng x· thÞ téc. Quan hÖ gi÷a Nhµ níc vµ c«ng x· lµ mét thø quan hÖ mang tÝnh chÊt lìng hîp. Nhµ níc võa ®¹i diÖn cho c¸c c«ng x· nh lµ "c¸i nguyªn lý thèng nhÊt cã t¸c dông kÕt hîp vµ ®øng trªn tÊt c¶ nh÷ng c«ng x· nhá bÐ", nh lµ "ngêi cha cña sè ®«ng c«ng x·", võa bãc lét c¸c c«ng x· "mét phÇn lao ®éng thÆng d cña c«ng x· thuéc vÒ céng ®ång cao h¬n, céng ®ång nµy rèt cuéc tån t¹i díi d¹ng mét con ngêi, vµ lao ®éng thÆng d Êy thÓ hiÖn ra díi d¹ng cèng vËt... còng nh díi d¹ng nh÷ng c«ng viÖc lµm chung ®Ó ca ngîi nguyªn lý thèng nhÊt ®ã". H×nh thøc bãc lét ®ã ®îc gäi lµ "¨n ruéng". Gi÷a hai mÆt trªn, thêi Hïng V¬ng, cã lÏ mÆt thø hai cßn nhÑ nhµng vµ mÆt thø nhÊt cã ý nghÜa bao trïm, chi phèi, tuy xu híng ph¸t triÓn chung lµ mÆt thø hai cµng ngµy cµng lÊn ¸t mÆt thø nhÊt. §iÒu ®ã gi¶i thÝch thùc tr¹ng x· héi "phong tôc thuÇn hËu, chÊt ph¸c". V× vËy, qu©n ®éi thêng trùc còng nh c¸c c«ng cô chuyªn chÕ cña Nhµ níc cha ph¸t triÓn. Khi cã chiÕn tranh, lùc lîng vò trang cña c«ng x· gi÷ vai trß chñ yÕu. ThÕ kû I, sau khëi nghÜa Hai Bµ Trng, M· ViÖn t©u lªn vua H¸n r»ng: "LuËt ViÖt kh¸c luËt H¸n h¬n mêi viÖc". "LuËt ViÖt" ®ã ch¾c ch¾n ph¶i cã tríc thêi b¾c thuéc vµ c©u nhËn xÐt so s¸nh thèt ra tõ miÖng cña kÎ thï chøng tá ngêi ViÖt cã mét lèi sèng vµ quan hÖ øng xö kh¸c víi ngêi H¸n. Nhng "luËt ViÖt" ë ®©y cã lÏ lµ mét thø luËt tôc (tËp qu¸n ph¸p), chø cha ph¶i lµ luËt thµnh v¨n. VÊn ®Ò ch÷ viÕt thêi Hïng V¬ng tõ l©u ®· lµ ®iÒu b¨n kho¨n, suy nghÜ cña nhiÒu ngêi vµ gÇn ®©y, ®· trë thµnh ®Ò tµi nghiªn cøu ®Çy høng thó cña mét sè nhµ khoa häc. Cho ®Õn nay, c«ng viÖc t×m tßi, kh¸m ph¸ ®ang tiÕp tôc vµ cha thÓ ®i ®Õn kÕt luËn râ rµng (4). "ChÝnh sù dïng lèi kÕt nót" ®îc chÐp trong ViÖt Sö lîc vµ nhiÒu bé sö sau ®ã, cã thÓ ph¶n ¸nh mét c¸ch ghi nhí sù viÖc nµo ®ã nh kiÓu "v¨n tù kÕt nót" mµ nh÷ng Nhµ níc cæ ®¹i ë ch©u Mü vÉn sö dông. Nh×n mét c¸ch tæng qu¸t, Nhµ níc h×nh thµnh vµo cuèi thêi Hïng V¬ng lµ mét h×nh th¸i Nhµ níc ph«i thai cßn in ®Ëm dÊu Ên cña chÕ ®é bé l¹c - c«ng x·, trªn ®êng chuyÓn hãa tõ x· héi nguyªn thñy tan r· sang x· héi ph©n hãa giai cÊp s¬ kú víi nh÷ng ®Æc trng chung cña ph¬ng §«ng mµ K.Marx gäi lµ "ph¬ng thøc s¶n xuÊt ch©u ¸". Cã thÓ lËp s¬ ®å so s¸nh nh sau:
Sù n¶y sinh mét h×nh th¸i Nhµ níc nh thÕ, dï cßn s¬ khai, vµo thêi Hïng V¬ng, ®¸nh dÊu mét bíc tiÕn quan träng cña lÞch sö. Nã x¸c nhËn qu¸ tr×nh dùng níc thêi Hïng V¬ng vµ ®Æt c¬ së cho sù ra ®êi cña mét lo¹i h×nh céng ®ång téc ngêi míi: céng ®ång quèc gia, céng ®ång bé téc cã Ýt nhiÒu tÝnh d©n téc. (4) Xem Hµ V¨n TÇn. DÊu
vÕt mét hÖ thèng ch÷ viÕt tríc H¸n vµ kh¸c H¸n ë ViÖt Nam vµ nam Trung
Quèc. |
|||||||||
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang