Nhan Dan

Van hoa - Khoa hoc - Xa hoi

Thêi sù

§êi sèng chÝnh trÞ

Kinh tÕ - X· héi

 

LÞch sö ViÖt Nam

Nh×n l¹i lÞch sö ViÖt Nam tõ thêi
An D­¬ng V­¬ng ®Õn chiÕn th¾ng B¹ch §»ng

   3. VÒ phÝa kÎ thï cña d©n téc ta, nÒn ®« hé cña phong kiÕn Trung Quèc trong thêi B¾c thuéc hÕt søc tµn b¹o vµ nguy hiÓm, nh­ng còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ, nh÷ng chç yÕu c¬ b¶n cña nã.

   XÐt theo chiÒu däc thêi gian, thêi B¾c thuéc kÐo dµi h¬n ngh×n n¨m, nh­ng kh«ng liªn tôc hay nãi ®óng h¬n lµ võa liªn tôc võa gi¸n ®o¹n.

   Gi¸n ®o¹n v× nh÷ng cuéc khëi nghÜa vµ chiÕn tranh giµnh ®éc lËp liªn miªn cña nh©n d©n ta.

   Gi¸n ®o¹n v× nh÷ng thêi gian giµnh ®­îc ®éc lËp t¹m thêi cña Tr­ng V­¬ng, Lý Tr­êng Nh©n, Lý Nam §Õ, TriÖu ViÖt V­¬ng, Lý PhËt Tö, Mai H¾c §Õ, Bè C¸i §¹i V­¬ng. Mçi chÝnh quyÒn ®éc lËp tån t¹i tõ 3, 4 n¨m ®Õn 5, 6 chôc n¨m.

   Gi¸n ®o¹n v× nh÷ng thay ®æi triÒu ®¹i, nh÷ng cuéc hçn chiÕn "tranh b¸ ®å v­¬ng" bªn Trung Quèc ¶nh h­ëng ®Õn nÒn B¾c thuéc cña chóng. Nh©n c¬ héi ®ã, bän quan l¹i ®« hé m­u ®å c¸t cø chèng triÒu ®×nh trung ­¬ng vµ cã mét sè, Ýt hay nhiÒu, b¶n ®Þa hãa (nh­ tr­êng hîp SÜ NhiÕp - SÜ Huy, §ç ViÖn - §ç TuÖ §é, Lª Ngäc...).

   Tõ Hai Bµ Tr­ng khëi nghÜa cho ®Õn hä Khóc dÊy nghiÖp, kÎ thï kh«ng lµm sao cã ®­îc mét thÕ kû æn ®Þnh vµ trän vÑn ®Ó cai trÞ vµ thùc hiÖn m­u ®å ®ång hãa.

   XÐt theo chiÒu ngang cña kh«ng gian vµ chiÒu s©u cña cÊu tróc x· héi, nh÷ng h¹n chÕ cña nÒn B¾c thuéc cµng lé râ.

   Sau khi c­íp n­íc ta, kÎ thï ®· thñ tiªu chñ quyÒn quèc gia, xãa bá thÓ chÕ Nhµ n­íc cña c¸c vua Hïng, vua Thôc, nh­ng trong suèt thêi B¾c thuéc, chóng kh«ng thÓ nµo víi tay tíi vµ can thiÖp, lµm biÕn ®æi ®­îc c¬ cÊu xãm lµng cæ truyÒn cña nh©n d©n ta.

   TriÖu vµ T©y H¸n chØ ®Æt ®­îc th¸i thó ë cÊp quËn.

   Tõ §«ng H¸n, sau khi ®µn ¸p cuéc khëi nghÜa Hai Bµ Tr­ng, víi M· ViÖn vµ bän thø sö, th¸i thó tiÕp sau, chÝnh quyÒn ®« hé ®­îc thiÕt lËp ®Õn cÊp huyÖn. Song nh­ lêi thó nhËn cña TiÕt Tæng, ë nhiÒu n¬i "tr­ëng l¹i tuy ®Æt, cã còng nh­ kh«ng", "huyÖn quan rµng buéc ®Ó cho sî uy mµ phôc", cßn th× "phÇn nhiÒu bu«ng láng".

   Tuy §«ng TÊn cho ®Õn Tïy, nh­ lêi nhËn xÐt cña Tïy th­, chøc quan cai trÞ c¸c huyÖn phÇn nhiÒu lµ tuyÓn bæ "cõ sóy" ng­êi ViÖt, hä "hïng cø l©u ®êi ë h­¬ng th«n", chÝnh quyÒn ®« hé nh©n ®ã bæ lµm huyÖn lÖnh ®Ó qua hä mµ thu cèng phÈm, thuÕ khãa.

   Thêi thuéc §­êng, bän quan l¹i ®« hé ë An Nam chØ ®¨ng ký vµ ®¸nh thuÕ ®­îc ch­a ®Çy 57.000 hé trªn hµng chôc v¹n hé c­ d©n cña n­íc ta. ChÝnh quyÒn nhµ §­êng chia ®Æt l¹i c¸c ch©u, huyÖn, quy ®Þnh sè hé cña c¸c h­¬ng vµ x·, nh­ng trªn thùc tÕ, chóng kh«ng n¾m ®­îc c¬ cÊu lµng x· cña ng­êi ViÖt.

   Tõ TriÖu ®Õn §­êng, chÝnh quyÒn ®« hé cã ®­îc cñng cè, t¨ng c­êng thªm, nh­ng tr­íc sau kh«ng mét triÒu ®¹i phong kiÕn Trung Quèc nµo n¾m ®­îc lµng x· vµ ®Æt næi hÖ thèng x· quan trªn ®Êt n­íc ta. Mµ chÝnh nh÷ng lµng x· cæ truyÒn mang ®Æc tr­ng cña lo¹i h×nh c«ng x· n«ng th«n kiÓu ¸ ch©u víi quyÒn tù trÞ réng lín cña nã, l¹i lµ nÒn t¶ng x· héi, lµ c¬ së cña nÒn v¨n hãa ViÖt, lµ n¬i nu«i d­ìng, vun trång nh÷ng tinh hoa cña v¨n hãa cæ truyÒn. Trong cuéc ®Êu tranh tr­êng kú chèng B¾c thuéc, nh÷ng xãm lµng hiÒn lµnh, Êp ñ sau lòy tre xanh cña tuyÖt ®¹i ®a sè nh©n d©n ta ®· gi÷ vai trß nh­ nh÷ng ph¸o ®µi xanh chèng l¹i mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ©m m­u ®ång hãa cña kÎ thï vµ nh­ nh÷ng ®ßn bÈy thÇn th¸nh dÊy lªn nh÷ng cuéc khëi nghÜa giµnh l¹i lµng - n­íc.

   §øng trªn ph­¬ng diÖn thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ c¬ cÊu x· héi h¹ tÇng, cã thÓ nãi, trong thêi B¾c thuéc, ng­êi ViÖt mÊt n­íc chø kh«ng mÊt lµng. Bëi vËy, nh­ mét t¸c gi¶ ph­¬ng T©y ®· nhËn xÐt, qua B¾c thuéc, n­íc ViÖt nh­ mét tßa nhµ chØ bÞ thay ®æi "mÆt tiÒn" (facade) mµ kh«ng bÞ thay ®æi cÊu tróc bªn trong (Giron. Croyances et Religions annamites. Hµ Néi 1902). §ã lµ mét h¹n chÕ rÊt lín cña nÒn B¾c thuéc vµ còng lµ mét lîi thÕ quan träng cña nh©n d©n ta trong cuéc ®Êu tranh chèng ®ång hãa, giµnh l¹i ®éc lËp d©n téc.

   VÒ mÆt kh«ng gian, bé m¸y chÝnh quyÒn ®« hé tõ TriÖu, H¸n ®Õn Tïy, §­êng, víi tÊt c¶ kh¶ n¨ng vµ cè g¾ng cña chóng còng kh«ng lµm sao trùc tiÕp kiÓm so¸t vµ khèng chÕ næi toµn bé l·nh thæ ®Êt n­íc ta. NhiÒu vïng réng lín vÉn n»m ngoµi ph¹m vi cai trÞ cña chÝnh quyÒn ®« hé. MiÒn ¤ Hö (®«ng b¾c B¾c Bé, m·i ®Õn cuèi ®êi H¸n, bän ®« hé míi lËp ®­îc chÝnh quyÒn cÊp huyÖn th× l¹i bÞ d©n næi lªn ®¸nh ph¸ vµ cho ®Õn ®êi Ng« hµng mÊy v¹n nhµ d©n vïng nµy vÉn ch­a chÞu thÇn phôc. MiÒn Phï Nghiªm (B¾c C¹n) ®Õn ®êi TÊn míi lËp ®­îc huyÖn. MiÒn L©m T©y (t©y b¾c B¾c Bé) cho ®Õn ®êi §­êng vÉn kh«ng cai trÞ næi...

   ChÝnh quyÒn ®« hé thùc tÕ chØ khèng chÕ trùc tiÕp ®­îc c¸c miÒn quanh thµnh trÊn, nhiÖm së, ®ån binh cña chóng vµ nh÷ng n¬i cã "l¹i d©n Trung Hoa" sinh sèng.

   M¹ng l­íi ®« hé H¸n §­êng ngay thêi b×nh ®· thñng nhiÒu m¾t l­íi, cßn ®Õn lóc "lo¹n" th× bÞ xÐ r¸ch tõng m¶ng lín, thËm chÝ bÞ xÐ to¹c hoµn toµn dï t¹m thêi. Nh­ng mét t×nh h×nh thùc tÕ cÇn ®­îc l­u ý lµ n­íc ta, tån t¹i bªn c¹nh ®Õ chÕ Trung Quèc tõ ®êi TÇn, cïng chung biªn giíi víi n­íc ®i x©m l­îc vµ ®« hé. Do ®ã, mçi khi chÝnh quyÒn ®« hé bÞ quËt ®æ th× c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn Trung Quèc l¹i tæ chøc ngay nh÷ng cuéc ®µn ¸p vµ chinh phôc l¹i "thuéc quèc". Cuéc ®Êu tranh chèng B¾c thuéc giµnh ®éc lËp d©n téc rÊt khã kh¨n, dai d¼ng lµ v× thÕ, chø kh«ng chøng tá nÒn ®« hé cña chñ nghÜa bµnh tr­íng §¹i H¸n trªn ®Êt n­íc ta lµ v÷ng m¹nh vµ æn ®Þnh.

   NÒn ®« hé cña phong kiÕn Trung Quèc trong thêi B¾c thuéc chØ cã bÒ dµi cña thêi gian, chø thiÕu bÒ réng trong kh«ng gian vµ cµng thiÕu h¼n bÒ s©u trong lßng cÊu tróc cña x· héi n­íc ta. NÒn ®« hé Êy rÊt b¹o ng­îc vµ th©m ®éc, song vÉn cã phÇn hêi hît vµ chØ cã t¸c ®éng trªn bÒ mÆt cña x· héi ViÖt Nam.

   4. B¾c thuéc vµ chèng B¾c thuéc, hai mÆt ®èi lËp vµ ®Êu tranh quyÕt liÖt ®ã chi phèi toµn bé cuéc sèng ViÖt Nam vµ tiÕn tr×nh lÞch sö ViÖt Nam trong h¬n chôc thÕ kû.

   Trong cuéc ®Êu tranh ®ã, nÒn v¨n hãa cæ truyÒn cña ng­êi ViÖt bÞ ®Æt tr­íc mét thö th¸ch lín lao. NÒn v¨n hãa H¸n ®­îc du nhËp vµ truyÒn b¸ vµo ®Êt ViÖt, cã mÆt «n hßa qua mét sè di d©n Trung Quèc, song mÆt chñ yÕu lµ mang tÝnh chÊt c­ìng bøc qua bµn tay bän ®« hé nh­ mét c«ng cô n« dÞch vµ ®ång hãa. Trong sù hçn dung v¨n hãa c­ìng bøc theo m­u ®å H¸n hãa cña chÝnh quyÒn ®« hé, nÒn v¨n hãa ViÖt tr¸nh sao khái nh÷ng mÊt m¸t vµ ¶nh h­ëng. V¨n minh §«ng S¬n vµo kho¶ng nh÷ng thÕ kû ®Çu c«ng nguyªn ®· bÞ suy tho¸i, bÞ gi¶i thÓ cÊu tróc vµ nh÷ng m¶nh vôn ®­îc b¶o l­u cña nã hßa tan vµo nÒn v¨n hãa d©n gian.

   Muèn tån t¹i, ph¸t triÓn vµ chiÕn th¾ng, cuéc sèng ®Çy biÕn ®éng cña h¬n m­êi thÕ kû B¾c thuéc ®· sím d¹y cho nh©n d©n ta mét bµi häc lín lµ ph¶i biÕt kÕt hîp gi÷a truyÒn thèng vµ c¸ch t©n.

   VÒ kh¸ch quan, nÒn thèng trÞ cña H¸n - §­êng, nh­ "mét c«ng cô v« ý thøc cña lÞch sö", nãi theo c¸ch nãi cña K. Marx, ®· buéc ng­êi ViÖt ph¶i ph¸ vì mét sè truyÒn thèng cò cña chÕ ®é tï tr­ëng bé l¹c vµ c«ng x·. §ã lµ nh÷ng c¶n trë kh«ng nhá ®èi víi phong trµo khëi nghÜa vµ kh¸ng chiÕn håi ®Çu thêi B¾c thuéc. Ph¶i tr¶i qua nhiÒu kinh nghiÖm x­¬ng m¸u, chñ nghÜa yªu n­íc vµ ý thøc d©n téc míi chiÕn th¾ng ®­îc nh÷ng t­ t­ëng bé l¹c vµ khuynh h­íng t¶n m¹n ®Þa ph­¬ng, lµm cho phong trµo d©n téc cã ®é liªn kÕt ngµy cµng cao h¬n. C¸i trí trªu cña lÞch sö lµ chÕ ®é ®« hé cña phong kiÕn Trung Quèc ®· ®ãng vai trß mét c«ng cô v« thøc gãp phÇn ph¸ vì nh÷ng tæ chøc bé l¹c vµ thÕ lùc c¸t cø ®Þa ph­¬ng. Xãa bá c¬ cÊu bé l¹c, gi÷ l¹i vµ cñng cè c¬ cÊu xãm lµng, t¨ng c­êng sù cè kÕt d©n téc, thÝch øng víi c¬ cÊu quËn huyÖn lµ mét tæ chøc cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh - ®Þa vùc, ®ã lµ nh÷ng chuyÓn biÕn lín cña x· héi ViÖt Nam thêi B¾c thuéc.

   MÆt kh¸c, nh©n d©n ta biÕt b¶o tån vµ ph¸t huy nh÷ng tinh hoa cña v¨n hãa cæ truyÒn, nh­ng còng biÕt hÊp thu cã chän läc nh÷ng nh©n tè v¨n hãa ngo¹i lai ®Ó lµm phong phó cho nÒn v¨n hãa d©n téc vµ t¨ng thªm tiÒm lùc mäi mÆt cña ®Êt n­íc.

   LÊy tiÕng nãi, mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña d©n téc, lµm vÝ dô. 1.000 n¨m B¾c thuéc còng lµ 1.000 n¨m tiÕng ViÖt tr¶i qua mét qu¸ tr×nh ®¬n ©m tiÕt hãa vµ thanh ®iÖu hãa. Bªn nh÷ng ©m tiÕt thuÇn ViÖt, ®· xuÊt hiÖn trong kho tµng tiÕng ViÖt ngµy mét nhiÒu ©m tiÕt H¸n ViÖt, kh«ng gièng tiÕng H¸n cæ mµ còng kh«ng gièng bÊt cø ph­¬ng ng÷ nµo cña Trung Quèc, c¶ cÊu tróc ng÷ ©m vµ ng÷ nghÜa ®Òu thay ®æi ®¸ng kÓ ®Ó n»m gän trong lßng cÊu tróc ng÷ ©m vµ ng÷ nghÜa cña tiÕng ViÖt ®Ó lµm cho tiÕng ViÖt cã kh¶ n¨ng diÔn ®¹t phong phó h¬n.

   V¨n Lang, ¢u L¹c ch­a t×m thÊy ch÷ viÕt. Qua B¾c thuéc, nh©n d©n ta ®· chÊp nhËn v¨n tù H¸n, c¸c lo¹i h×nh v¨n häc H¸n - §­êng (th¬, phó, hÞch, c¸o...). Nh­ng nh©n d©n ta còng biÕt vay m­în, l¾p r¸p ch÷ H¸n ®Ó t¹o nªn ch÷ N«m, mét thø ch÷ còng khèi vu«ng nh­ ch÷ H¸n, nh­ng ghi ©m ®­îc tiÕng nãi d©n téc vµ do ®ã chuÈn bÞ, më ®­êng h×nh thµnh mét nÒn v¨n häc viÕt cña d©n téc. N«m tøc lµ Nam, ch÷ N«m lµ ch÷ cña ng­êi Nam, cã nhiÒu chøng cø lµ nã ®· ®­îc h×nh thµnh vµo cuèi thêi B¾c thuéc.

   Tõ Trung Quèc cña H¸n - §­êng, Nho gi¸o vµ §¹o gi¸o ®· du nhËp vµo n­íc ta, mçi thø ®Òu mang theo nã mét m« h×nh v¨n hãa riªng. Bé m¸y thèng trÞ ch¼ng h¹n, lµ ®­îc nhµo nÆn theo m« h×nh Nho gi¸o. Nh­ng Nho gi¸o ch­a vµ kh«ng thÓ thÞnh ®¹t trong thêi B¾c thuéc. Sù h­ëng øng cña ng­êi ViÖt Nam kh«ng cã lµ bao v× nã t­îng tr­ng cho sù kú thÞ vµ ¸p bøc d©n téc.

   Ng­îc l¹i PhËt gi¸o, tõ Ên §é vµ c¶ tõ Trung Quèc n÷a, truyÒn b¸ vµo ViÖt Nam thêi B¾c thuéc, ®· t×m thÊy ë ®©y mét m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó c¾m rÔ trong quÇn chóng khæ ®au vµ kh¸t väng gi¶i tho¸t. §¹o PhËt kh«ng chèng ®èi víi tÝn ng­ìng cæ truyÒn cña ng­êi ViÖt. Ngoµi «ng Trêi vµ Tæ tiªn, ng­êi ViÖt cã thªm mét «ng Bôt tõ bi, rÊt th­¬ng ng­êi, cøu gióp ng­êi hiÒn lµnh, ¨n ë tèt mµ bÞ nh÷ng ®iÒu oan øc.

   Nh÷ng t­ t­ëng PhËt gi¸o, dï thÊm s©u vµo t©m hån ng­êi ViÖt vÉn kh«ng g©y ra mét ý thøc tiªu cùc, kh«ng thñ tiªu ý chÝ ®Êu tranh giµnh l¹i ®Êt n­íc cña ng­êi ViÖt. Lý PhËt Tö (con PhËt), nh­ tªn gäi, rÊt sïng PhËt nh­ng vÉn lµ mét thñ lÜnh chèng ¸ch ®« hé vµ x©m l­îc TrÇn - Tïy. ChÝnh s¸ch hµ kh¾c vµ ngu d©n H¸n - §­êng ®· h¹n chÕ sù häc cña quÇn chóng th× c¸c nhµ s­ më líp d¹y ch÷ ë chïa. Ngoµi phÇn ®¹o, t¨ng sÜ cßn lo vÒ c¸c nhu cÇu thùc tÕ cña d©n: chÈn m¹ch bèc thuèc, chän ®Êt lµm nhµ, ma chay, cÇu an... Lµ nh÷ng ng­êi cã häc vµ gÇn gòi d©n chóng, kh«ng theo chÝnh quyÒn ®« hé, nhiÒu vÞ s­ th«ng c¶m vµ chia sÎ nçi khæ cña d©n vµ gãp phÇn vµo cuéc ®Êu tranh d©n téc. ThiÒn s­ §Þnh Kh«ng, thÕ hÖ thø 8 thiÒn ph¸i T×-ni-®a-l­u-chi (mÊt n¨m 808) ®· nhen nhãm ®øc tin vÒ mét nÒn ®éc lËp quèc gia, b¶o r»ng chÝnh ®Þa thÕ cña lµng «ng sÏ sinh ra nh©n vËt chÝnh trÞ cã thÓ thùc hiÖn nÒn ®éc lËp ®ã. ThiÒn s­ La Quý An (852 - 936) lµ ng­êi gi÷ g×n thÕ ®Êt §×nh B¶ng theo di chóc cña §Þnh Kh«ng, chèng sù ph¸ ho¹i cña viªn vâ t­íng ®« hé kiªm phong thñy chuyªn ®i yÓm ®Êt, v× ng¹i n­íc Nam cã nhiÒu "ng«i ®Êt thiªn tö" (!). Dï mang mÇu s¾c sÊm vÜ, phong thñy, c«ng viÖc s­ lµm còng nãi lªn ý thøc vÒ mét nÒn ®éc lËp quèc gia. PhËt gi¸o ViÖt Nam nhËp th©n vµo d©n téc.

   C¸c ®¹o sÜ ViÖt Nam cai qu¶n ®Òn thê S¬n Tinh (ë Ba V×), ®Òn B¹ch M· (thê T« LÞch, ë trung t©m Hµ Néi) còng vËy. Sèng gÇn gòi víi d©n chóng vµ thÊm nhuÇn ý thøc d©n téc, dï lµ d­íi mÇu s¾c thÇn linh chñ nghÜa, hä ®· s¸ng t¹o vµ ®­îc d©n chóng l­u truyÒn réng r·i c©u chuyÖn c¸c vÞ thÇn d©n téc chèng l¹i tªn phï thñy Cao BiÒn. Cao BiÒn ch«n hµng ngµn c©n ®ång, c©n s¾t tr­íc cöa ®Òn B¹ch M· ®Ó "yÓm", ®· bÞ thÇn T« LÞch h« sÊm sÐt ph¸ tan. Cao BiÒn lËp ®µn trµng trªn ®Òn nói Ba V× ®Ó "yÓm" thÇn T¶n Viªn. T¶n Viªn c­ìi diÒu bay trªn m©y nhæ n­íc bät vµo gi÷a ®µn trµng cña tªn phï thñy. Cao BiÒn ph¶i kinh h·i kªu lªn "Linh khÝ ë n­íc Nam kh«ng thÓ l­êng ®­îc! ¤i c¸i v­îng khÝ ë ®Êt nµy ®êi nµo hÕt ®­îc... ë l©u ®©y, tÊt chuèc lÊy tai v¹. Ta ph¶i mau mau trë vÒ B¾c th«i"! (Vò Quynh, KiÒu Phu. LÜnh Nam chÝch qu¸i, s®d.). Còng nh­ PhËt gi¸o, §¹o gi¸o ®­îc "ViÖt Nam hãa" vµ cã t¸c dông ng¨n chÆn ¶nh h­ëng cña Nho gi¸o.

   Trªn tinh thÇn ®éc lËp d©n téc, nh©n d©n ta biÓu hiÖn th¸i ®é khoan dung vÒ t«n gi¸o, tÝn ng­ìng.

   Trªn c¬ së v¨n minh n«ng nghiÖp vµ xãm lµng, nh©n d©n ta tiÕp thu mét sè yÕu tè v¨n hãa Trung Quèc, Ên §é vµ vïng biÓn ph­¬ng Nam nh­: gièng c©y trång míi (kª, cao l­¬ng, mét sè lo¹i ®Ëu...), kü thuËt n«ng nghiÖp míi (bãn ph©n b¾c, guång n­íc...), kü thuËt thñ c«ng (dÖt lôa gÊm, lµm ®å sø, lµm giÊy...) vµ c¶ mét sè tËp qu¸n trong ¨n, mÆc, ë, c¸ch ®Æt tªn hä...

   NÒn v¨n hãa ViÖt Nam kh«ng co l¹i ®Ó tù vÖ mét c¸ch b¶o thñ vµ c« lËp. Nã kh«ng chèi tõ nh÷ng ®ãng gãp cña nh÷ng yÕu tè bªn ngoµi, mµ cßn tá ra cã kh¶ n¨ng thu n¹p vµ dung hãa m¹nh nh÷ng c¸i hay, c¸i ®Ñp cña c¸c nÒn v¨n hãa ngo¹i lai, kÓ c¶ n­íc ®ang x©m l­îc vµ ®« hé m×nh. §¸ng l­u ý lµ trong v¨n hãa Trung Quèc ®­îc truyÒn b¸ xuèng ph­¬ng Nam cã nh÷ng yÕu tè vèn lµ cña B¸ch ViÖt ®­îc ng­êi H¸n hÊp thô, hÖ thèng vµ n©ng cao thªm, nªn nã ®­îc ng­êi ViÖt tiÕp nhËn kh¸ dÔ dµng (vÒ vÊn ®Ò nµy, Wiens cã nhËn xÐt: "C­ d©n ph­¬ng Nam (cña ®Õ chÕ H¸n) tiÕp thô nÒn v¨n hãa míi kh«ng ph¶i nh­ mét nÒn v¨n hãa xa l¹, mµ chØ nh­ mét sù qu¶ng diÔn, mét sù më réng c¸i v¨n hãa cè h÷u cña m×nh - Han chinese expansion in South China. Yale University. 1967. tr45). Qua B¾c thuéc vµ chèng B¾c thuéc, nh©n d©n ta ®· t×m biÕt mét Trung Hoa cao c¶ vµ tèt ®Ñp cña nh©n d©n Trung Hoa, th©u tãm mét sè thµnh tùu v¨n hãa cña nh©n d©n Trung Hoa, ®Ó ®Êu tranh chèng l¹i c¸i Trung Hoa tµn b¹o, thÊp hÌn cña c¸c ®Õ chÕ H¸n - §­êng.

   Nh­ vËy, trong diÔn tr×nh v¨n hãa ViÖt Nam thêi B¾c thuéc cã hai khuynh h­íng ®èi lËp:

   - Khuynh h­íng H¸n hãa lµ m­u ®å cã ý thøc cña bän ®« hé vµ tay sai, phÇn nµo cã t¸c ®éng gÇn nh­ v« thøc vÒ phÝa d©n gian.

   - Khuynh h­íng ViÖt hãa nh»m gi÷ l¹i vµ ph¸t huy nh÷ng tinh hoa v¨n hãa cæ truyÒn ®· ®­îc ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh h×nh tõ thêi ®¹i dùng n­íc, hÊp thu, héi nhËp nh÷ng yÕu tè v¨n hãa bªn ngoµi theo yªu cÇu cña cuéc sèng vµ thêi ®¹i; s¾p xÕp, cÊu tróc l¹i trªn nÒn t¶ng ViÖt.

   DÜ nhiªn khuynh h­íng thø hai lµ chñ ®¹o vµ trªn c¬ së ®ã, trong cuéc ®Êu tranh chèng B¾c thuéc, ®Êt n­íc ta kh«ng bÞ diÖt vong, d©n téc ta kh«ng bÞ ®ång hãa, mµ cßn lín lªn vÒ mäi mÆt ®Ó cã ®ñ søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh thÇn chiÕn th¾ng chñ nghÜa bµnh tr­íng §¹i H¸n, giµnh l¹i ®éc lËp d©n téc.

   §èi lËp l¹i chñ nghÜa "B×nh thiªn h¹" cña kÎ thï, nh©n d©n ta ra søc kh¾c phôc t­ t­ëng bé l¹c, khuynh h­íng t¶n m¹n trong lßng x· héi cò, ph¸t huy m¹nh mÏ nh÷ng t­ t­ëng lín cña ViÖt Nam lµ chñ nghÜa yªu n­íc, ý chÝ ®éc lËp tù chñ, tinh thÇn tù lËp tù c­êng.

   §èi lËp víi bé m¸y Nhµ n­íc ®Õ chÕ vµ tæ chøc chÝnh quyÒn ®« hé theo quËn huyÖn, nh©n d©n ta lo b¶o tån vµ cñng cè céng ®ång xãm lµng, biÕn thµnh nh÷ng ph¸o ®µi xanh chèng ®ång hãa, chèng B¾c thuéc, dùa vµo lµng vµ xuÊt ph¸t tõ lµng mµ giµnh l¹i n­íc.

   §èi lËp víi søc m¹nh cña mét ®Õ chÕ lín m¹nh, ®«ng d©n, nhiÒu cña, ®«ng qu©n, nh©n d©n ®· t¹o lËp nªn søc m¹nh v« ®Þch ViÖt Nam lµ søc m¹nh ®oµn kÕt toµn d©n. Khëi nghÜa chèng B¾c thuéc lµ khëi nghÜa nh©n d©n, cã tÝnh quÇn chóng réng r·i, mau chãng ph¸t triÓn thµnh chiÕn tranh nh©n d©n gi¶i phãng d©n téc.

   Nhê ®ã, trong cuéc ®Êu tranh tr­êng kú chèng B¾c thuéc, lùc l­îng d©n téc ta vÒ mäi mÆt, t­ t­ëng, chÝnh trÞ, x· héi, kinh tÕ, v¨n hãa, qu©n sù... ®Òu tr­ëng thµnh. Vµ cuèi cïng, thÕ kû 10 víi chÝnh quyÒn tù chñ hä Khóc, hä D­¬ng, víi chiÕn th¾ng B¹ch §»ng lÞch sö do Ng« QuyÒn l·nh ®¹o, cuéc ®Êu tranh l©u dµi, bÒn bØ cña nh©n d©n ta ®· giµnh ®­îc th¾ng lîi vÎ vang.

   ChiÕn th¾ng ®ã ®· röa s¹ch nhôc mÊt n­íc cïng nh÷ng tanh nh¬ cña ngh×n n¨m B¾c thuéc.

   ChiÕn th¾ng ®ã ®· ®­a ®Êt n­íc v­ît qua mét trong nh÷ng thö th¸ch hiÓm nghÌo nhÊt trong toµn bé lÞch sö sinh tån vµ ph¸t triÓn cña m×nh, chøng tá søc sèng phi th­êng, kú diÖu cña d©n téc ta.

   Vµ tõ chiÕn th¾ng ®ã, nh­ mét cét mèc lÞch sö, mét thêi kú ®au th­¬ng cña ®Êt n­íc ®· chÊm døt, mét Kû Nguyªn §éc LËp L©u Dµi Vµ Phôc H­ng Rùc Rì Cña D©n Téc b¾t ®Çu më ra.


Thêi sù  §êi sèng chÝnh trÞ  Kinh tÕ - X· héi  V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang